Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «axborot texnologiy

2.Mikroprotsessorning arxitekturasi, turlari va ularning asosiy bloklari, vazifalari, ko’rsatgichlari.

Kompyuterning samaradorligini belgilovchi asosiy qurilma sanalmish sistemali blok o’z navbatida quyidagi ichki qurilmalardan tashkil topgan:

Mikroprotsessor (CPU) - ma’lumotlarni qayta ishlovchi va xamma xisob ishlarini amalga oshiruvchi qurilma;

Operativ xotira (DIMM, DDR ) - kompyuter yoqilgan vaqtda bajarilayotgan dasturlar va ishlatilayotgan ma’lumotlarni vaqtincha saqlash qurilmasi;

Doimiy xotira qurilmasi yoki qattiq disk, vinchester (HDD) - ma’lumotlarni doimiy saqlash qurilmasi. Agar operativ xotiradagi ma’lumotlar kompyuter tok manbaaidan uzilishi bilan o’chib ketsa, doimiy xotiradagi ma’lumotlar esa aksincha saqlanib qoladi;

Video karta - bu qurilma monitorga tasvirlarni uzatish uchun xizmat qiladi, yani tasvirlarni xosil qiladi.

Ovoz kartasi- tovush, ovoz, musiqani xosil qiluvchi qurilma.

Disk yurituvchi qurilma, diskovod (FDD ) - egiluvchan magnit disklardagi (disketadagi) ma’lumotni o’qish va unga ma’lumot yozish qurilmasi;

CD-ROM disk yuritish qurilmasi - kompakt (lazer) disklardagi ma’lumotlarni o’qish qurilmasi;

Ona plata (Mainboard)- yuqoridagi qurilmalarni birlashtiruvchi asosiy plata.

Mikroprotsessor kompyuterning markaziy qurilmasi xisoblanadi. Uni 2 ta asosiy vazifasi bor .

1) aniq xisob kitoblarni ishlab chiqish

2) barcha tizimdagi kompyuterlarni ishlashini boshqarish .

Bu jarayonlarni protsessorning turli qismlari bajaradi. Protsessorning konstruktiv tuzilishi ko’plab mikrosxemalardan tashkil topgan . Protsessor dunyodagi eng murakkab qurilma xisoblanadi. Kompyuter sanoatining rivojlanishi protsessorning takomillashib borishi bilan bog’liq. Ma’lumotlarni tez bajarilnshini oshirish protsessor registrlari deb nomlanuvchi maxsus yacheykalarga operativ xotiradan bevosita yuboriladi.

Kompyuter ishlash jarayoni milliardlab elementar operatsiyalardan tashkil topali. Bu jarayonlarni bajarilishi protsessor konstruktsiyasi tomonidan ko’rib chiqiladi. Xar bir mashina komandasi ular tomonidan bajariladigan operatsiya sinfiga qarab guruxlarga bo’linadi va ular quyidagi xarakatlarni bajaradi.

• 
  informatsiya blogini operativ xotiradan protsessor registriga joylashtiradi.
  
• 
  informatsiya blogini protsessor registridan operativ xotiraga joylashtiradi.
  

• 
  protsessor bajaradigan ishni tezlashtiradi.
  

6-rasm. Protsessorlarning inglizcha nomi – SPU (Sentral Prosessing Unit)

Informatikada «tizim» tushunchasi ko’prok texnik vositalar, asosan, kompyuterlar va murakkab ob’ektlarni boshqarishga nisbatan ishlatiladi. «tizim» tushunchasiga «axborot» so’zining qo’shilishi uning belgilangan funktsiyasini va yaratilish maqsadini aniq aks ettiradi.

 Tizim aslida bu yagona bir butunlikni tashkil qiluvchi o’zaro bog’liq va o’zaro xamkorlikdagi elementlar, qismlar majmuidir. Tuzilma – bu tizimning tarkibiy qismlariga bo’linishda namoyon bo’ladigan, uning yaxlitligi, faoliyat yuritishi, xarakatini ta’minlovchi, o’zaro belgilangan joylashishi va ular orasidagi aloqasining qulishi, tashkil qilinishidir.

Kompyuter tizimi – ma’lumotlarni kiritish va chiqarish, ishlov berish xamda xotirada saqlashga xizmat qiluvchi texnik vositalar majmuasidir.

Kompyuter asosiy va qo’shimcha qurilmalardan tashkil topgan bo’lib, asosiy qurilmalarga quyidagilar kiradi (5-rasm):

5-rasm (1.Tizimli blok; 2.Monitor; 3.Klaviatura; 4.Sichqoncha).