Андижон давлат университети кошидаги 3-сон академик лицей буйрукдан кучирма

Suv muhitidagi organizmlarning ekologik guruhlari va ularning tarqalish qonunlari. 
Suv muhitida organizmlarning bir necha ekologik guruhlari vakillari: plankton, nekton, 
bentos, perifiton va neyston uchraydi
Plankton tushunchasi.
Biz yuqorida qayd qilib o‘tganimizdek, suv massasida muallaq holda 
uchraydigan organizmlar plankton organizmlar deyiladi. Plankton-fitoplankton va hayvonlar 
planktoni – zooplanktonga bo‘linadi. Plankton organizmlar juda ko‘p moslashish xislatlari bilan 
harakterlanadi, ya‘ni:
1)
Ularning tanalari kattaligining qisqqarilishi xisobiga tananing umumiy yuzasining 
kattalashishi, yalpoq, uzun holga kelishi; turli tikanlar po‘kaklar o‘simtalarning xosil 
bo‘lishi esa organizmlarning suvda ishqalanishini kuchaytiradi; 
2)
Plankton organizmlar tana zishligining kamayishi, ularning tanasidagi skeletning 
reduksiyalanish (yo‘qola borish)I,hujayra va tanalarida yog‘ hamda gaz pufakchalari hosil 
bo‘lihsi natijasida yuzaga kelgan va ular suvning oqimi bilan uzoq masofalarga ketsa, 
zooplankton vakillari suv qatlamlarida vertikal tarqalish imkoniyatiga ega bo‘lib, suvda 
yuzlab metr pastga tushadi va yuqoriga ko‘tarilib turadi. 
Organizmlarning plankton va nekton holda yashashga va suvda suzish uchun turli xil 
moslashishlari ularning suvning chuqur qatlamlariga tushish-chiqishini sekinlashtiradi. Plankton 
organizmlarning ayrim shakllarining suvda effektiv va kativ harakatlari bo‘lihsi ham ularning ma‘lum 
moslashishlari natijasidir. 
Gidrobiontlarning suzuvchanlik tezligi ularning suvga ishqalanish va og‘irlikni kamaytirish 
bilan suzish tezligini o‘zgarishlariga imkon beradi. Suvda haroratning ko‘tarilishi va undagi suzish 
haroratining yomonlashishi bilan plankton organizmlarda o‘simtalar soni ko‘payadi. 
 
 
Organizmlar suzuvchanligining oshishi tanasidan metabolizm og‘ir moddalarning chiqishi va 
tanada solishtirma og‘irligi kam moddalarning yig‘ilishiga bog‘liqdir. 
Gidrobiontlarning solishtirma og‘irligi kamayishining asosiy yo‘li ular tanasida yog‘ 
to‘planishidir. Ular tanasida gaz bo‘shliqlari va sitoplazmada gaz to‘planishi, buning natijasida, gaz 
xaltachalari amyobalar, pashshalar, baliqlar va boshqa hayvonlarda bo‘ladi. 
Suv qatlamida organizmlarning harakatri asosan suzish, qisman sakrash va sirpanish yo‘llari 
bilan ham yuzaga keladi. Masalan, ayrim pelagial mintaqada uchraydigan hayvonlar syvdan sakrab 
chiqib, havoda ma‘luim vaqt uchib yuradi (baliqlar , delfinlar). 

---

14 
Hayvonlarning suvda suzishi, ularning xivichinlari, tuklari suvg‘ichlari tanasining egilishi natijasida 
yuzaga keladi hamda tananing konus va reakriv holdagi shakli, harakati suzishni yengillahtiradi. 
Organizmlarning vertikal taqsimlanishi, suvning turli qatlamlariga tushib-chiqib turishi ularning 
solishtirma og‘irligining o‘zgarishi orqali yuzaga keladi.