Analitik kimyoda ishlatiladigan reaksiyalar va jarayonlar Qaytar va qaytmas reaksiyalar. Kimyoviy reaksiyalarning tezligi

Massalar ta’siri qonuni, uning gomogen va geterogen tizimdagi muvozanatga tatbiqi. Massalar ta’siri qonuni analitik kimyoda turli analitik reaksiyalarda keng qo‘llaniladi:
1. Cho‘ktirish reaksiyalarida – cho‘kma hosil bo‘lishini oldindan bilib berish uchun.
2. Kislota – asos muvozanatida eritmalar pH qiymatini va tuzlarning gidroliz darajasini hisoblash uchun.
3. Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalarida muvozanat doimiysi va reaksiya unumini hisoblash uchun.
4. Kompleks hosil bo‘lish reaksiyalarida kompleks ion barqarorligi doimiysini hisoblash va boshqa ko‘p masalalarda ishlatiladi.
1. Gomogen tizimdagi muvozanatga tatbiqi.
1. Suvning ion ko‘paytmasi. Suv kuchsiz elektrolit
H₂O ↔H⁺ + OH ^–
Massalar ta’siri qonunini tatbiq etib,

1 litr suvdagi suvning mol soni , u holda

Distillangan suvdagi [H⁺] va [OH^-] ionlari ko‘paytmasi suvning ion ko‘paytmasi deyiladi.
Suvning . Bu tenglikdan analitik reaksiyalar uchun o‘ta muhim bo‘lgan eritmaning pH qiymatini hisoblashda foydalaniladi. Suvda [H⁺]=[OH^-]=10^-7. Muhit pH bilan aniqlanadi:
pH=-lg[H⁺] ya’ni [H⁺]=10^{– pH}

kuchli kislota	kuchiz kislota		kuchsiz ishqoriy	kuchli ishqoriy

Suvning ifodasidan foydalanib kislota-asoslar eritmalarining pH ini hisoblash formulalarini keltirib chiqaramiz:
1.Kuchli kislotalar uchun:
HCl→H⁺ + Cl^– [H⁺]
Vodorod ionlarining konsentratsiyasi kislota konsentratsiyasiga teng bo‘lgani uchun
[H⁺]=C_kis pH =–lgC_kis
2.Kuchsiz kislotalar uchun:
CH₃COOH ↔ H⁺ + CH₃COO^–
kuchsiz kislotalarga K_dis xos bo‘lgani uchun muvozanat konstantasiga qo‘ysak
tenglikda [CH₃COO^-]=[H⁺]o‘zaro teng bo‘lgani uchun va . ga teng.
( ) yoki
3.Kuchli ishqorlar uchun: NaOH → Na⁺ + OH^-
[OH^-]=C_ac ga teng. Agar [H⁺][OH^-]=10 ^-14 _. bo‘lsa

4.Kuchsiz ishqorlar uchun: NH₄OH → NH₄⁺ + OH^-
kuchsiz asoslarga K_dis xos bo‘lgani uchun amalda [ NH₄OH]=C_ac. ga teng teng bo‘lsa
.
,bo‘lsa