Analitik kimyoda ishlatiladigan reaksiyalar va jarayonlar Qaytar va qaytmas reaksiyalar. Kimyoviy reaksiyalarning tezligi

2. Massalar ta’siri qonunini geterogen tizimga tatbiqi. Muayyan haroratda o‘ta to‘yingan eritmaning konsentratsiyasi eruvchanlik deb ataladi. U massa birligida (^g/_l), molyar birlikda (^M/_l) ifodalanadi. Oz eruvchan modda eruvchanligi S_M ≤ 10^-2 bo‘ladi. Gaz-suyuqlik, suyuqlik-qattiq, suv va suvda aralashmas organik erituvchi kabi ikki xil agregat fazalardan iborat aralashmalar geterogen tizim deb ataladi. Cho‘kma hosil bo‘lishi natijasida suyuq erituvchi va qattiq cho‘kmadan iborat geterogen tizim vujudga keladi. Cho‘kma hosil bo‘lish jarayoni qaytardir:
Ba²⁺ + SO₄^2- →↓BaSO₄
Unda oz eruvchan tuz va eritmadagi uning ionlari o‘rtasida harakatchan (dinamik) muvozanat – geterogen muvozanat qaror topadi. Massalar ta’siri qonunini mazkur tizimga tatbiq etib, analitik kimyoda muhim bo‘lgan Eruvchanlik ko‘paytmasi (EK) (K_S) tushunchasining matematik ifodasini topamiz:

[BaSO₄]=const K_M,^.bunda [BaSO₄]=K_S=[Ba²⁺][SO₄^2-]
Ta’rif: (Xona haroratida) qiyin eriydigan elektrolitlar to‘yingan eritmasidagi erkin ionlar stexiometrik darajalaridagi konsentratsiyalarining ko‘paytmasi doimiy haroratda o‘zgarmas son bo‘lib, eruvchanlik ko‘paytmasi deyiladi. Umumiy holda, A_nB_m modda uchun
K_S=[A]^{n .} [B]^m
Misol: Ca₃(PO₄)₂ K_Sni matematik ifodasini yozing.
EK – geterogen tizimdagi hamma ionlar barcha konsentratsiyasining ko‘paytmasi. EK > K_S – o‘ta to‘yinga eritma bo‘lib, cho‘kma tushadi.
EK = K_S – to‘yingan eritma, cho‘kma tushmaydi. EK < K_S – to‘yinmagan eritma, cho‘kma eriydi.
Eruvchanlikni ikki xil ifodalash mumkin:
1. 1000 gram erituvchida erigan moddaning gramm miqdori: S_m=^m/_V (g/l)
2. 1 dm³ erituvchida erigan moddaning mol miqdori: S_m =^m/_M (M/l)
Eruvchanlik va EK orasidagi bog‘lanishning matematik ifodasi
A_nV_m nA^m+ + mB^n-