Analitik kimyo

Potensiometrlarda ishlash tartibi

Laboratoriya pH-metrlari eritmalarning pH, pNa va boshqa shularga o‘xshash funksiyalarini o‘lchash, shuningdek, potensiometrik titrlashni amalga oshirish uchun mo‘ljallangan. Bugungi kunda mamlakatimiz o‘quv yurtlarida shu turdagi turli - tuman asboblar mavjud. Ularning deyarli hammasi vodorodselektiv (boshqa elementga selektiv) shisha elektrod va kumush xloridli elektrodlar bilan jihozlan gan. Mamlakatimiz o‘quv yurtlarida ko‘p tarqalgan pH-262, pH-340, pH-673 markali pH-metrlar va EV-74, 1-110, 1-120, 120-2, 1-130 markali ionomerlar va boshqa shu kabi asboblarda ishlash uchun, eng avvalo, ular ishga sozlanadi. pH-262 va pH-340 markali pH- metrlarning tashqi ko‘rinishi ancha o‘xshash. Asboblarning barcha boshqarish qismlari asbobning tashqarisida joylashgan. Undagi«E», «pH.», «S20» va «a» dastalari asboblarni bufer eritmalar yordamida sozlashga mo‘ljallangan. Asboblarning shkalalari pH va mV larda bo‘lib, tegishli dasta yordamida o‘lchanadigan qiymat o‘rnatiladi. O‘lchash asbobi yuqorigi va pastki shkalalardan iborat. Yuqorigi shkala kichik oraliqni, pastkisi — katta oraliqni o‘lchashga mo‘ljallangan. Ularning asboblardagi qiymatlari har xil. pH-262 asbobida potensialning manfiy qiymatdan musbatga o‘tishida kalit holatini o‘zgartirishga hojat yo‘q. Biroq, pH-340 asbobida u muayyan dasta yordamida amalga oshiriladi. O‘lchash oralig‘ini o‘rnatish uchun maxsus dasta xizmat qiladi. Agar o‘lchash oralig‘i tor doiraga o‘rnatilgan bo‘lsa, pH yoki mV yuqorigi shkaladan, keng doiraga o‘rnatilgan bo’lsa, pastki shkaladan olinadi. Yuqorigi aniq shkalani qo‘llaganda uning boshlanishi maxsus dasta yordamida o‘rnatiladi. O‘lchash haroratini moslashtirish uchun termokompensator ko‘zda tutilgan. Haroratni moslashtirish qo‘lda yoki avtomatik ravishda amalga oshiriladi. Avtomatik moslashtirish uchun maxsus termokompensator tekshiriladigan eritmaga tushiriladi. pH-262 asbobida haroratni moslashtirish uchun qo‘shimcha qism ko‘zda tutilgan. Shunday imkoniyatlar boshqa potensiometrlarda ham mavjud. Ionomer-120, 120.2 va 130 ning o‘lchash ekranlari raqamli bo‘lib, manfiydan musbatga va aksincha avtomatik ravishda o‘zgaradi. Agar asbobning ko‘rsatishi manfiy bo‘lsa, raqam oldida.«-»ishorasi bo‘ladi. Bu asboblar «V» rejimida potensialni millivolt yoki voltlarda ko‘rsatadi. Raqamlarning eng oxirgisi 0,1 mV bo’lib, uni asbobning orqa tomonining yuqorisidagi o‘ngdan uchinchi tugmacha bilan o‘chirib qo‘yish mumkin. Bu asbob eritmaning pH qiymati va potensialidan tashqari bir va ikki valentli kation va anionlarning aktivliklari ko‘rsatkichini ham o’lchash imkonini beradi. Barcha pH-metr va ionomerlarni ishga tayyorlash vaqtida ular bufer eritmalarning pH qiymatiga sozlanadi. Buning uchun asboblardan foydalanish yo‘riqnomalarida ko‘rsatilgan tartibda maxsus fiksanallar yordamida bufer eritmalar tayyorlanib, ularning potensiallari o’lchanadi va tegishli dastalar yordamida asbob sozlanadi. Asboblarni bufer eritmalarga sozlash uy haroratida termokompensatorning tegishli qiymatga o‘rnatilgan holatida amalga oshiriladi. Asboblarni ishga tayyorlashdan oldin ularni 30—40 daqiqa davomida elektr manbasiga ulab, lampalar tegishli rejimgacha isitiladi. Shunda asboblarning ko‘rsatishi nominalga to‘g‘ri keladi.