Амир Темур ҳукмронлиги даврида бир деҳқон унга ўз маҳаллий

Иккинчидан,
Адолатсизликдан, солиқ ва йиғимлар миқдорини хаддан зиѐд 
ошиб кетишидан нолиб келган дехқоннинг шикоятига Темур тузукларида 
бир қанча фикрлар билдирилган бўлиб, унда Темур шундай дейди: «Амир 
этдимки, раиятдан мол-хирож йиғишда уларни оғир аҳволга солишдан ѐки 
мамлакатни қашшоқликка тушириб қўйишдан сақланиш керак. Негаки, 
раиятни хонавайрон қилиш давлат хазинасининг камбағаллашишига олиб 
келади. Хазинанинг камайиб қолиши эса, сипоҳнинг тарқалиб кетишига 
сабаб бўлади. Сипоҳнинг тарқоқлиги, ўз навбатида, салтанатнинг 
кучсизланишига олиб боради»
2
Яъни, Амир Темурнинг ушбу сўзларидан кўриниб турибдики, ахолини ѐмон 
холга тушириб қуядигон холатлардан сақланиш кераклигини тушуниш 
мумкин. Негаки ахолини норози қилиш давлат хазинасини камбағаллашиб 
кетишига олиб келишини таъкидламоқда. 
Бундан кўриниб турибдики,тузукларда кўрсатилишича, қонунда кўрсатилган 
ҳоллардан ташқари, бошқа қўшимча тарзда, аҳолидан ҳеч қандай «олиқ-
солиқ» талаб қилинмаслиги лозим эди. 
Агарда солиқчини юборишга мажбур бўлсалар, солиқларни буйруқ бериш ва 
яхши сўз билан олсинлар; калтак ишлатиб, ишни уриш-сўкишгача олиб 
бормасинлар. Уларни боғлаб, занжир билан кишанламасинлар. Яна амр 
этдимки, кимки бирон саҳрони обод қилса ѐки кориз қурса, ѐ бирон боғ 
1
Темур тузуклари, Тошкент 1991 йил
2
Темур тузуклари, Тошкент 1991 йил
Удалить Водяной Знак
Wondershare
PDFelement

---

кўкартирса, ѐхуд бирон хароб бўлиб ѐтган ерни обод қилса, биринчи йили 
ундан ҳеч нарса олмасинлар, иккинчи йили раият ўз розилиги билан 
берганини олсинлар, учинчи йили (эса олиқ-солиқ) қонун-қоидасига мувофиқ 
хирож йиғсинлар. Яна буюрдимки, агар (ҳар ер ва элнинг) амалдорлари 
билан калонтарлари оддий фуқарога жабр-зулм қилса ва шу орқали 
бечораларга зарар етказган бўлса, (бундай вақтларда) етказилган зарарни 
калонтарлардан ундириб, жабр кўрганларга берсинлар, токи улар яна ўз 
ҳолларига келсинлар
3
. 
Демак, 
юқоридаги келтирилган фикрлардан кўниниб турибдики 
дехқонларнинг шикоятлари хам шулар жумласидандир. Амир Темур 
давлатни идора қилишда адлу адолат, қонун устуворлигига асосланиб иш 
кўришга, фуқаро манфаатларини кўзлаб сиѐсат юргизишга алоҳида эътибор 
берди. Мамлакат ҳаѐтига дахлдор ҳар бир катта-кичик масалада ўзига яқин 
тутган хос кишилар, дину илм аҳллари, ҳар соҳанинг билимдон вакиллари 
билан маслаҳатлашиб, кенгашиб фаолият юритди. Унинг ақл-заковати ва 
донишмандлиги махсули бўлган. Бундай шикоятлар ўрганиб чиқилиб, 
аниқлик киритилиб, айбдор шахсларга нисбатан чоралар қўлланилган.Бу эса 
ахолини манфаатларини қонун йўли билан ҳимоя қилишга биринчи даражали 
эътибор берганлигини кўрсатади.