Ҳamid Шоdiev, Иbроҳim Ҳabibуllaev

14.7. Cug‘urta bozori statistikasi ko‘rsatkichlari 
Moliya bozoridagi barcha bilim va operatsiyalar turli ehtimol, noaniqlik va 
risklarga asoslangan. Ulardan qisman bo‘lsada himoyalanish sug‘urta bozori 

---

371 
xizmatlaridan foydalanish orqali amalga oshiriladi. Bu degani sug‘urta 
kompaniyalari ehtimol va risklardan ozod ekan degani emas, ularni o‘zi ham 
faoliyatini aktuariy hisoblashlar orqali bu omildan himoyalaydi. 
Sug‘urta bozori statistikasi ko‘rsatgichlari mazmuni va hisoblash 
maqsadlariga ko‘ra qarab quyidagi guruhlarga bo‘linadi. Mazmun belgisi bo‘yicha 
ular sug‘urta obektiga qarab sug‘urta tamoyillariga asosan yoki mos ravishda 
klassifikatsiya qilinadi. Hisoblash metodlari bo‘yicha: miqdoriy, nisbiy va o‘rtacha 
ko‘rsatgichlarga, o‘z navbatida ular natural va qiymat, oxirgini o‘zi esa joriy va 
umumiy ko‘rsatgichlarga bo‘linadi.
Sug‘urta bozori statistikasi ko‘rsatgichlari sug‘urtalash obektiga qarab mol-
mulkni, shaxsiy, baxtsiz hodisalarni ijtimoiy ta’minot va ijtimoiy sug‘urtalash 
ko‘rsatgichlariga bo‘linadi. Bulardan eng asosiysi mol-mulkni sug‘urtalash 
hisoblanadi. Mol-mulkni sug‘urtalashning asosiy mutloq ko‘rsatgichlariga 
quyidagilar kiradi: sug‘urta maydoni (N
max
), sug‘urtalangan obyektlar soni 
(tuzilgan shartnomalar soni) – (N), sug‘urta hodisalar soni (P
s
), talofat ko‘rgan 
obyektlar soni (P
p
), sug‘urta summasi 
, talofat ko‘rgan obyektlarning 
sug‘urtalash summasi (S
n
), sug‘urtaviy qoplashning to‘lov summasi (W), sug‘urta 
to‘lovlarini kelib tushish summasi (V). Ushbu ko‘rsatgichlar bo‘yicha ma’lumot 
sug‘urta kompaniyalarining hisobotlaridan (operativ, buxgalteriya, statistika) 
olinadi. Mol-mulkni sug‘urtalashni umumlashgan ko‘rsatgichlari quyidagilar. 
Ularni hisoblash texnologiyasi bilan tanishamiz. 
1.
Sug‘urta hodisalarining chastotasi: 
Bu ko‘rsatgich 100 (1000) ta tuzilgan shartnomaga qancha sug‘urtalash 
hodisalari to‘g‘ri kelishini ko‘rsatadi.
2.
Talofat ko‘rgan obyektlarning ulushi: 
 

---

372 
Bu ko‘rsatgich umumiy sug‘urtalangan obyektlar sonida talofat ko‘rgan 
obyektlar ulushini xarakterlab beradi. 
Mol-mulkni sug‘urtalashni qolgan ko‘rsatgichlarni quyidagi jadvalda 
beramiz.