366
Agarda F
0
=0,001 bo‘lsa bir ochko hisoblanadi.
Misol
. Bank mijozi AQSh dollariga Kongo frankini sotib olmoqchi. Bitim
kunidagi kurs USD/XAF 5,1330 - 5,1345. Uch oyga belgilangan foiz stavkalari:
talab
taklif
AQSh dollari
8,43
8,55
Kongo franki
10,25
10,37
Forvard kursi aniqlansin.
Forvard
kursni aniklashdan oldin, spot kursi (bizda berilgan 5,1330) va
forvard ochkolari soni hisoblanadi.
Forvord ochkolari teng:
0218
,
0
360
92
100
55
,
8
1
100
25
,
10
55
,
8
360
92
1330
,
5
F
0
Endi forvard kursini aniqlaymiz va u teng:
K
f
= 5,1330 + 0,0218 = 5,1548.
Odatda forvard kursi ustama yoki mukofot (reporta) yoki chegirma (deporta)
metodi bilan ham aniqlanadi. Reporta fovard kursni spot kursdan kattaligini
(yuqoriligini), deporta esa forvard bitimi bo‘yicha kurs,
spot bitimidagi kursdan
pastligini ko‘rsatadi. Reporta va deporta stavkalarini nisbati quyidagi formula bilan
hisoblanadi:
A
=
Ks t·(i
0
-i
1
)
/(360 ∙100),
bu erda;
A
- deport;
i
0
- chet mamlakat valyutasini foiz stavkasi;
i
1
- milliy valyuta
foiz stavkasi.
Forvard va spot kurslari o‘rtasidagi farq (forvard marjasi ham deb yuritiladi)
jahon kapital bozorlaridagi bank depoziti bo‘yicha foiz stavkalariga bog‘liq.
Qaysi mamlakatlarda depozit bo‘yicha foiz stavkalari past bo‘lsa, ularni
valyutasi mukofot bilan kotirovka qilinadi, foiz stavkasi baland bo‘lgan davlatlarda
- chegirma bilan.
367
Yuqorida keltirilgan formula klassik formula bo‘lib, u bo‘yicha bid va offer
e’tiboriga olinmasdan o‘rtacha autrayt kursi uchun o‘rtacha
forvard ochkolari
hisoblanadi. Lekin barcha banklarda spot va forvard kurslari ikki tomonlama
kotirovka qilinadi. Shuning uchun ham forvard ochkolarini
bid va offer uchun
hisoblash zarur.
Forvard kursi singan sanalar uchun ham hisoblanadi. Uni yuqorida
keltirilgan formulalar yoki matbuotda e’lon qilingan
forvard ochkolari yordamida
hisoblash mumkin. Keyingisiga to‘xtalamiz. Masalan, USD/LAK autrayt bitimi
ikki oyu o‘n kunga tuzilgan. Forvard ochkolari 2 oyga 41-57, 3 oyga – 65-84ga
tengligi ma’lum. Farqi bid=24 (65-41); offer=27 (84-57). Bir kun uchun: 0,8
(24:30); 0,9 (27:30) tegishli ravishda. O‘n kun uchun: 8 (0,8x10); 9(0,9x10). Bu
erdan 70 kun uchun forvard ochkolari teng: 49(41+8); 66(57+9).
Valyuta bozorida svop kursi ham mavjud. Bu kursda spot va forvard kurslari
uyg‘unlashib ketadi.
Svop bitimlari uch turga bo‘linadi: 1) standart (spotdan); 2) qisqa (bir
kunlik, spotgacha); 3) forvard (spotdan keyin).
Agar bank birinchi bitimni spotga, unga teskarisini haftalik forvard shartida
bajarsa, unday svop “Svop-uik” deyiladi. Agarda birinchi bitim “ertaga”
valyutalash sanasi bilan amalga oshsa, teskasiri spotga amalga oshsa bunday svop
“tom-nekst” deyiladi. Agarda muddati yaqin bitim forvard sharti bilan unga teskari
bitim kech forvard sharti bilan tuzilsa, bunday svop forvardli deyiladi.
Agar valyuta spot sharti bilan sotilsa va shu paytni o‘zida
u forvard sharti
bilan sotib olinsa bu bitim yoki operatsiya "Report" deb ataladi.
Agarda chet mamlakat valyutasi spot sharti bilan sotib olinsa va shu paytni
o‘zida forvard sharti bilan sotilsa bu bitim yoki operatsiya "Deport" deyiladi.
Bu bitimlarning eng muhim xususiyati shundaki,
ularda naqd valyuta
qatnashmaydi. Bu bitmlar majburiyat yoki talablarni almashtirishni ifodalaydi.
Svop bitmini amalga oshiruvchi tomonlar valyutani spot kurs bilan sotish (sotib
olishni) va forvard kurs bilan sotib olishni (yoki sotishni) muvofiqlashtirib oladilar.
Natijada spot kurs miqdori bitim qatnashchilarining moliyaviy natijalariga ta’sir
368
o‘tkazmaydi, chunki forvard kursi o‘zgarmaydi va shu bilan bir qatorda spot kursni
muvofiqlashtiradi.
Yana bir qoidaga to‘xtalmoqchimiz. Valyuta sotib olishdan oldin, normativ
valyuta kursini hisoblab ko‘rish maqsadga muvofiq. Agar siz sotib oladigan kurs
NBC
dan yuqori bo‘lsa valyutni sotib olish tavsiya qilinmaydi va teskarisi. NB
C
ni
hisoblash uchun ayrim birliklar bo‘yicha emas, balki ko‘riladigan
barcha
moliyaviy obyektlar va aktivlar bo‘yicha valyut kurslari farqlarini hisoblash zarur.
NBC
quyidagi formula bilan aniqlanadi:
,
P
1
U
1
/
n
i
U
U
U
n
i
U
A
U
A
q
P
q
P
P
NBC
bu erda:
R
U
- O‘zbekistondagi tovar bahosi;
P
A
- AQShdagi tovar bahosi; q
U
-ishlab
chiqarilgan tovar hajmi.
Normativ valyuta kursi moliya bozorida samarador kurs deb ham yuritiladi.
Hamma kurslar shu kursga nisbatan korrektirovka qilinadi va kursni dinamikasini
o‘rganish uchun samarador kurs indeksi hisoblanadi.
I
samarador kurs
=I
NBC
:I
turmush qiymati
Bu indekslar iqtisodiy statistika fanida chuqur o‘rganilishini hisobga olgan
holda, biz ularga batafsil to‘xtamadik.
Do'stlaringiz bilan baham: