Amea folklor institutu

Analoji isim kökləri:
türk qurd//kurt, qədim iber qord “qurd, canavar”, türk teke//təkə “erkək keçi”, gürcü txa, meqrel txa “keçi”, qədim Kartvel *dqa, türk dədə//dede “ata, baba”, gürcü deda, meqrel dida, çan dida “ana”, türk bacı//baca “bacı, bacanaq”, gürcü bico “oğlan”, türk baba “ata, dədə”, svan, çan, meqrel baba “ata”, gürcü papa “baba”, meqrel papu “əcdad”, çan papu “baba”, türk mama “ana, bibi, uşaq yeməyi”, gürcü mama “ata”, türk nənə//nene “nənə”, qədim Kartvel *nana, meqrel nana “ana”, türk qol//kar “əl, qol”, qədim Kartvel *qe “əl”, türk qab // kap Kartvel *kod “ağacdan düzəldilmiş qab”.
Analoji fel kökləri:
türk biç- “biçmək”, gürcü biç- “doğramaq”, türk çal- “biçmək”, meqrel cal- “biçmək”, türk get-//git-, qədim Kartvel qed- “getmək” (14, I, 253), türk qap- // kap- “tutmaq, dişləmək”, gürcü kaw- “tutmaq”, meqrel kun-//kin- “tutmaq, çəkmək”, çan kn “əllə tutmaq”, gürcü kbin- // kben-, meqrel kibir, çan kibin, svan qep- “dişləmək” (13, 104; 107).
Analoji əvəzlik kökləri:
türk mən//ben “mən”, qədim Kartvel *me(n), gürcü mena “mən”, türk sen//sən “sən”, qədim Kartvel *sen, meqrel, svan si “sən”, gürcü şen “sən”. Bu sözlərin homo­genliyini digər dillərdəki analoji faktlar da sübut edir. Eyni zamanda qohumluq adlarının və ya heyvan adlarının bir-birinə keçidi səciyyəvi və universal semantik keçid­lərdəndir. Yuxarıdakı faktlardan göründüyü kimi, müqayisə olunan dillərin ən saf leksik qatı hesab olunan fel və əvəzlik köklərində kifayət qədər fono-semantik yaxınlıq mövcuddur.
Türk və Kartvel dillərindəki bəzi ortaq söz köklərinin etimoloji şərhlərini nəzərdən keçirək:
*ma “ana”. Maraqlıdır ki, *ma kök morfemindən yaranan mama sözü Kartvel dillərində türk dillərindən fərqli olaraq, kişi cinsi ilə bağlı qohumluq termini mənasındadır: gürcü mama, meqrel muma, çan muma “ata”, Azərbaycan mama “bibi”. Müxtəlif dillərdə qohumluq adlarının bir-birinə keçməsi ən çox müşahidə edilən leksik-semantik proseslərdən biridir. Faktlara baxaq: Azərbaycan dilinin şivələrində mama “bibi”, skif yazılarında matu “ana”, rus мать, qədim uyğur abidələrində mama “qadın” (6, 127), çin ama “ana, dayə” (4, 25), şumer ama “ana” (8, 50), çin mu “ana”, fransız maman “ana”, moldav mame “ana”, alban möter “bacı” .
Digər faktlara nəzər salaq: fars madər, ingilis mother (mazə), alman mader, rus mama “ana”, fransız mami “ana”, osetin mēmē // mad “ana”, kürd mad “ana”, sanskrit maat ̀ar, fars madər, ingilis mother (mazə), latış mate “ana”. Nostratik nəzəriyyənin tərəfdarlarından olan A.S.Melniçuk bu sözün praformasını *mӓ “ana” şəklində bərpa edir (20, 3 -17.). *nana “ana, nənə”: qədim Kartvel *nana, gürcü nana//none “ana”, meqrel nana, çan nana “ana”, nənə//nine//ene türk “аnа”; “nənə”, Azərbaycan “nənə”, tatar “ana”, tatar dialektləri nənə//nənəy “nənə, ana”, nini “atanın böyük qardaşı”, tatar dialektləri nənə//nine “böyük bacı”, nini “atanın böyük qardaşı”. Digər dillərdəki paralel faktlara baxaq: osetin nana “ana”, macar nene “böyük bacı”, belarus nana “baba”, abxaz nan “ana”, bolqar nenya “ananın bacısı”, ingilis nanny (nəni) “dayə”, tunqus-mancur nono “nənə”, eston naine “yaşlı qadın”, çeçen nāna “ana”, lak nine “ana”, etrusk nene “nənə” (1, 173). Qeyd edək ki, qohumluq sözləri dünya dillərinin genetik birliyini təsdiq edən ən qədim leksik laya aiddir.