Amea folklor institutu

Baba Məhərrəmli
Dosent, Doktor, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Türk Dilləri şöbəsi
[e-mail]
Kartvel və Türk dİllərİndə ortaq kök sözlər
The Common Root Morphemes in the Kartvelian and Turkic Languages
The etymological research carried out in the world linguistics proves that division of world languages into language families is a relativ issue. It means that there are root words in the languages with various sistems coming from the Proto-language. The existence of common roots in the Kartvelian and Turkic languages is observed. Our aim is identify these root morphemes, and search phonosemantic development which historically took part in them. Personal pronouns which are the most ancient words are similar in the Kartvelian and Turkic languages. It is possible to see this fact in the comparison of personal pronouns: Turkic sen “you”- Old Kartvelian *sen, Mingrelian, Svan si “you”, Turkic men//ben “I”- Old Kartvelian *me(n), Georgian mena “I”. This root morphemes are relics of the Proto-language in the modern languages.
Key words: Kartvelian, Turkic, common, root, word
Dünya dilçiliyində son dövrlərdə aparılan etimoloji araşdırmalar sübut edir ki, dünya dillərinin dil ailələrinə bölünməsi, əslində, nisbi bir məsələdir. Müxtəlifsistemli dillərdə ulu dildən gələn kök sözlər mövcuddur. Bir çox tədqiqatçılar bu cür oxşarlıqları dil kontaktları və ya dilin eyni mahiyyətli olması, universal xarakteri, dil universa­liyaları ilə izah etməyə çalışırlar.
Kartvel və Türk dillərində də ortaq köklərin işlənilməsi müşahidə edilir. Məqsə­dimiz bu söz köklərini müəyyənləşdirmək, onlarda tarixən baş verən fono-semantik inkişafı araşdırmaqdır. Əlbəttə, türk dilləri ilə Kartvel dilləri arasındakı oxşar faktların bəziləri dil kontaktları və ya ərazi yaxınlığı ilə izah oluna bilər. Ancaq nəzərə alaq ki, Kartvel və türk dillərindəki ortaq sözlər ən qədim kök sözlərə aiddir və bu ortaq sözlərin dil kontaktı ilə, ərazi yaxınlığı ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Digər tərəfdən, həmin ortaq söz köklərinin eyni zamanda digər dil ailələrində də işlənməsi müşahidə olunur. Bu qədim sözlər ulu dilin müasir dillərdəki reliktidir. Kartvel və türk dillərindəki ortaq kök sözlərə bəzi qohumluq sözləri, şəxs əvəzlikləri, məişətlə bağlı sözlər, kök fellər, bəzi heyvan adları daxildir. Həmin köklər ən əski leksik qata aiddir.