Amea folklor institutu



Download 40,44 Mb.
bet265/295
Sana21.02.2022
Hajmi40,44 Mb.
#16416
1   ...   261   262   263   264   265   266   267   268   ...   295
zedmiw. Cems mamasa da dedas.
qarTveli avtori, qali iqneboda igi Tu mamakaci, feministi Tu ara, aucileblad dawerda Semdegnairad: „Cems ded-mamas“.
imis gaTvaliswinebiT, rom Targmani erTgvar kulturaTSoris komponentsac Seicavs, Cven gadavwyviteT, Segvemowmebina inglisur enaSi arsebuli zemowarmodgenili Tanamimdevrobis mdgradoba erTgvari, transkulturuli konteqstis pirobebSi. amisaTvis Cven aviReT saTanado Semadgenlobis inglisuri winadadeba da misi Targmna vTxoveT cdispirebs* . winandadeba iTargmna ramdenime, sxvadasxva enaze, romlebic erTmaneTisagan gasxvavdebian genetikurad, tipologiurad Tu arealurad.
saTargmni winadadeba Semdegnairi gaxldaT:
Jim and Della were a husband and a wife.
zedmiw. jimi da dela iyvnen [art.] qmari da [art.] coli.
(1) norvegiuli Targmani:
Jim og Della var man og hustru.
zedmiw. jimi da dela iyvnen qmari da coli.
(2) rusuli Targmani:
Джим и Делла были мужем и женой.
zedmiw. jimi da dela iyvnen qmari (viT. br.) da coli (viT. br.).
(3) Cinuri Targmani:
Jim hê Della shì zhàngfū hê qīzi.
zedmiw. jimi da dela iyvnen qmari da coli.
(4) iaponuri Targmani:
Jimu to Dera wa fu:fu dešita.
zedmiw. jimi da dela (Tem.) qmar-coli iyvnen.
(5) axalasiriuli Targmani:
Jim xa Della ive jora-baxta.
zedmiw. jimi da dela iyvnen qmari-coli.
rogorc vxedavT, yvela SemTxvevaSi narCundeba igive wyoba, rac aris dedanSi. rogorc aRmoCnda, zogierT enaSi, magaliTad, iaponurSi, sxvagvarad gamoricxulia, radganac Sesabamisi ieroglifis gadakeTeba SeuZlebelia. maSasadame, aRniSnul enebze Targmanis dros moxda ara marto dedniseuli semantikis gadmotana, aramed dedniseuli Tanamimdevrobis savaldebulo Tu meqanikuri SenarCuneba; am Tanamimdevrobas ki, rogorc zemoT warmoCnda, garkveul sociokulturul datvirTvas aniWeben.
(6) Turquli Targmani:
Jim ve Della karıkoca vardı.
zedmiw. jimi da dela col-qmari iyvnen.
aRsaniSnavia, rom warmodgenili rigi (mdedri-mamri) mxolod struqturul-semantikuri faqtorebiTaa Sepirobebuli; saqme imaSia, rom, Tu am kompozitis Semadgeneli komponentebis rigs SevabrunebT -- kocakarı, misi mniSvneloba iqneba ara *qmar-coli, aramed „dedaberi.“
amave winadadebis qarTulad Targmnis eqsperimentSi sxvadasxva dros asamde cdispirma miiRo monawileoba. cdispirebis mSobliuri ena qarTulia da yvela maTgani SedarebiT Tavisuflad metyvelebs inglisurad. maTi amocana iyo gadmoeTargmnaT qarTul enaze CvenTvis saintereso inglisuri winadadeba.
pirvel cdaze winandadeba iTargmna Semdegnairad:
(7-1) jimi da dela iyvnen col-qmari.
e. i. miuxedavad imisa, rom dedanSi jer mamrobiTi sqesis piri iyo dasaxelebuli da Semdeg mdedrobiTisa, cdispirebma mainc Tanamedrove qarTulisaTvis bunebrivi wyoba airCies. am SemTxvevaSi sagulisxmoa ara marto am fuZeTa Tanamimdevroba, aramed kompoziciis faqtic.
magram gansakuTrebiT sainteresoa suraTi, romelic miviReT imave cdispirebis mier imave inglisuri winadadebis ganmeorebiTi Targmnis Sedegad:
(7-2) dela da jimi iyvnen col-qmari.
gamodis, rom komponentTa Tanamimdevrobas am tipis tolad Serwymul kompozitebSi ara marto mdgradoba axasiaTebs, aramed garkveuli funqciuri Rirebuleba aqvs. col-qmari am SemTxvevaSi erTgvari mmarTvelis rolSi gamodis Tanareferenciis pirobebSi. eqsperimentis Semdeg etapze cdispirTa 50%-ma mogvca aseTi variantic:
(7-3) dela da jimi col-qmari iyo.
es ki imas niSnavs, rom cdispirebi TandaTan aqarTulebdnen Targmanis struqturas (axal qarTulSi xom „Sedgenili Semasmenlis nawilTa wyoba, Cveulebriv, pirdapiria: saxeladi nawili+zmnuri nawili“ (afridoniZe, 1986, gv. 23)), Tumca, rac mTavaria, col-qmari pirvelsave etapze erTxmad dafiqsirda.
niSandoblivia is faqtic, rom aRniSnuli tipis rTul sityvebSi komponentTa amgvar Tanamimdevrobas garkveuli pragmatuli gamoxatulebac aqvs; kerZod, col-qmari, da-Zma tipis sityvebiT aRniSnuli pirovnebebis moxseniebis dros Tavdapirvelad mandilosnis saxeli iTqmis, xolo Semdeg mamakacisa. magaliTad, da-Zma Tamar da isidore gvarjalaZeebi.
aseTia sinqroniuli suraTi. igi CvenTvis saintereso sakiTxis bevr mniSvnelovan aspeqts warmogviCens. Tumca kvlavac rCeba ramdenime kiTxva, romlebzec pasuxis gacema saSurad migvaCnia: ratom aris maincdamainc aseTi Tanamimdevroba? rogorma faqtorebma Seapiroba igi: lingvisturma Tu eqstralingvisturma?
sainteresoa, rom Tavis droze dimitri yifianma am faqts eqstralingvisturi ganmarteba mouZebna. moviyvanT vrcel amonarids misi naSromidan:
`qarTvelebi amas vadgevarT da vambobT, rom kacica da qalic ornive adamianebi varTo da erTi rom meorezed ufro narnari da ufro satrfo iyos, saqmiT meuRleobas diaR, magram sagrammatiko brunvasa da meryeobas ra xeli aqvso.
qali rom Cveni satrfoa, rom safuZvelia am wuTisofelSi Cvenis bednierebisa da imediani burji Cvenis saojaxo myudroebisa, es ZvelTaganve damkvidrebuli xasiaTi aris Cvenis yofa-cxovrebisa; _ grammatikulad gvemowmeba amazed Semdegi Cveuleba:
rodesac orive sqesi erTad ixseneba laparakSi, an wera-kiTxvaSi, usaTuod jer qals vaxsenebT, mere kacsa; _ magaliTad:
qal-vaJi, da-Zma, ded-mama, gogo-biWi, col-qmari, rZal-mazli;...
erTad erT SemTxvevaSi vaxsenebT jer mamakacsa, maSin, rodesac gvirgvinosnebze vlaparakobT:
mefe-dedofali.
sxva romeli ganaTlebuli xalxi daitrabaxebs amas qalebTanaca da saqveynoTac.
RmrTis winaSe Cveni qalebic ki yovelTvis Rirsni yofilan amisi....
aba Tu gamoicnobT, razed gvemowmeba TviTon es Zveleburi Cveuleba?
gvemowmeba jer amazed, rom zneoba gvqonia ZvelTaganve wmindad-daculi; _ uamisod rac Cven aqamdin agvitania, rogor avitandiT da droTa kankledobas rogor gadvurCebodiT; _
mere amaze gvemowmeba, rom arc qalebs dauviwyniaT dRevandlamdin Tavisi didi mniSvneloba, _ da Tavis ganTqmul mSveneblobasTan saxieri guli aras dros ar aucruvebiaT ojaxobazed da samSoblo qveyanazed; _ [...]
mefe-dedofalio, rom vambobdi, Cven amiTi im saero «aRsarebas aRviarebdiT», rom yovelTvis «aRmsarebelni» vyofilvarT erTmTavrobis!“ (yifiani, 1882, gv. 28-29).
msgavsi mosazrebebia d. CubinaSvilTanac: `aqa jer ars SeniSnuad, rodesac mamrobiTi da mdedrobiTi sqesi iTqmis SeerTebulad, maSin iwereba da iTqmis pirvelad mdedrobiTi sqesi da mis Semdgom mamrobiT; magal; qal-vaJi; ded-mama; da-Zmani; colqmarni, col-Svilni, deda-Svilni, deda-Zeni; da sx. amiT hCans rom qalsa hqonda didi pativi saqarTveloSi“ (CubinaSvili, 1887, gv. VI) (avtoriseuli marTlwera da punqtuacia SenarCunebulia _ z. k.). amgvari Sexedulebebi ocdameerTe saukunis dasaswyisSi gamoqveynebul naSromebSic ki SeiZleba Segvxvdes: „saqarTveloSi qalis roli istoriis manZilze metad mniSvnelovani iyo. mimdinareobda mudmivi brZola eris gadarCenisaTvis, raSic qalebic mniSvnelovan rols asrulebdnen, CarTulni iyvnen socialur institutebSi, miniWebuli hqondaT ufleba, Tu rogor daxvedrodnen mter-moyvares (qarTveli deda xelSi fialiT - moyvrisaTvis da xanjliT - mtrisaTvis). aseve mniSvnelovania enobrivi TvalsazrisiT sityvaTa jgufebi, romlebic wyvils aRniSnaven, pirvelad yovelTvis aRniSnulia qaluri sawyisi: ded-mama, qal-vaJi, da-Zma, deda-samSoblo, deda-boZi, ded-mamiSvili, dedal-mamali da a.S.“ (WiWinaZe, 2002, gv. 255) (avtoriseuli stili, marTlwera da punqtuacia aqac SenarCunebulia _ z. k.).
Cveni azriT, swored am kompozitTa referenciuli mniSvnelobaa mTavari faqtori, romelic ubiZgebs avtorebs, rom amgvari daskvnebi gamoitanon, rac TavisTavad sainteresocaa; Tumca `yvelaferi es, ra Tqma unda, Sors aris WeSmariti mecnieruli interpretaciisagan; igi gacilebiT ufro sainteresoa rogorc pirovnuli Tvalsazrisi mkvlevrisa, rogorc SesaZlebloba, rom amgvari TvalsazrisiT (Tundac umarTebulo) iqnes Sefasebuli esa Tu is gramatikuli faqti, enobrivi movlena“ (jorbenaZe, 1997, gv. 124).
ramdenime wlis ganmavlobaSi warmoebuli kvlevis Sedegad sabolood dadginda, rom qarTulis tolad Serwymul kompozitebSi komponentTa (vin Tu ra jgufisa) rigs ganapirobebs prosodiuli da fonotaqtikuri faqtorebi. am sakiTxs Cven araerTi publaikacia mivuZRveniT (kikviZe, 2001, 2005; kikviZe da guCua, 2007), ris gamoc amJamad aRar ganvagrZobT masze saubars.
miuxedavad imanenturi motivaciisa, winamdebare naSromSi ganxilul enobriv faqts mainc aqvs pragmatuli Rirebuleba. swored misi pragmatuli Rirebulebis gamomJRavnebaa is, rom CvenTvis saintereso kompozitebSi komponentTa Tanamimdevroba zogierT avtors aiZulebs mxolod eqstralingvisturi faqtorebi eZebos sakiTxis arsSi Casawvdomad. aRniSnuli Sigaenobrivi cvlileba stimulis rols asrulebs zogierTi eqstralingvisturi refleqsis mimarT. rogorc cnobilia, mimarTvis saxeluri forma batono garkveul dromde orive sqesis pirTa misamarTiT gamoiyeneboda (Tumca zogierT dialeqtSi jerac SemorCenilia Zveleburi wesi). mogvianebiT sxva enaTa gavleniT Cndeba forma qalbatono. miuxedavad imisa, rom qalbatono nawarmoebia batono-sagan, Cven mier zemoganxilul kompozitebSi damkvidrebuli Tanamimdevrobis wyalobiT umeteswilad swored qalbatonebo da batonebo! ixmareba, rac ara marto diaqroniul, aramed sinqroniul aspeqtSic ewinaaRmdegeba qarTulis prosodiul kanonzomierebebs, magram mocemul SemTxvevaSi ufro qmediT rols, rogorc etyoba, pragmatuli faqtori asrulebs.
Cveni azriT, zemoaRniSnuli problema SeiZleba ganvixiloT enisa da kulturis urTierTobis aspeqtSi. sayovelTaod aRiarebulia, rom kultura zemoqmedebs enaze. Tumca, isic aucileblobad migvaCnia, rom ena kulturis Semadgenel movlenadac gaviazroT. am Teziss ki mivyavarT iqamde (ra Tqma unda, Sesabamis faqtobriv masalaze dayrdnobiT), rom enaSi momxdarma zogierTma cvlilebam SeiZleba mogvces mocemuli sazogadoebisaTvis kognitiurad da pragmatulad Rirebuli (resp. kulturuli) cvlilebebic.

Download 40,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   261   262   263   264   265   266   267   268   ...   295




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish