Amea folklor institutu

Novruzlu
Al cavabın verimç ay Nəsir sənin
O kimdir sazımı alacax mənim
Ola bilsin tanış olax, dost olax
Yəqin ki, qonağım olacax mənim (9, 319)
Qazax aşıq mühitinin yaradıcı aşıqlarından olan Aşıq Bəhramın yaradıcılığında da deyişmələrə rast gəlinir. Onun sual-cavab şəklində qurulmuş “Nər sinə” deyişməsi poetikliyi baxımından diqqəti cəlb edir:
Sual
Nə yoldur ki, doğru gedər, düz gedər
Açıq aşkar gedər üzbəüz gedər
Şeir gedər, qəzəl gedər, söz gedər
Tök mətahın, de mərdana, sər sinə.
Cavab
Bəhram haqq yolunu gedər, düz gedər,
Açıq-aşkar gedər, üzbəüz gedər,
Şeir gedər, qəzəl gedər, söz gedər,
Çoxdur bizdə igid, aslan, ər sinə (10, 374)
Aşıq Bəhramın “Gədə” deyişməsi isə tamamilə hərbə-zorba üzərində qurulmuşdur:
Qəhrişah
Cocuxsan allanıb girmə meydana
Bu meydanda başın kəsərəm, gədə.
Çəkərəm qılıncı parçalanarsan,
Hər yannan leşin asaram, gədə
Bəhram
Cavan oğlan çox güvənmə arxana,
Meydan mənimkidi dönmərəm, gədə.
Əşqin ataşına düşüb yanıram,
Yüz boran olsa da sönmərəm, gədə (11, 372)
Qazax mahalının istedadlı el şairlərindən olan Hacı Qaracayevin yaradıcılığında deyişmənin öz yeri var. Xüsusilə də onu Borsunlu Məzahirlə (Məzahir Daşqınla) deyiş­mələri məşhurdur. Sovet rejiminə qarşı çıxdığı üçün həbs olunan Hacı Qaracayev həbs­xanada Borsunlu Məzahirlə tanış olmuş və ömrünün sonunacan onunla dostluq etmişdir.
Şair Hacı
Üzü dönmüş qara baxtın əlindən,
Dilimdə tükənməz hekayətim var.
Fələyin əlindən almışam yara,
Həqqin dərgahına şikayətim var.
Daşqın:
Abi-atəş, xaki-baddan dünyadə,
Yaranmış insanam, ülviyyətim var.
Fərhad çeşməsindən içmişəm badə,
Başımda eşqindən qiyamətim var (12, 100).
Maraqlıdır ki, Şair Hacının Məzahir Daşqınla çoxsaylı deyişmələri məzmun baxımından fərqləndiyi kimi, janr baxımından da eyni deyillər. Bu deyişmələr aşıq şeirinin müxtəlif şəkillərində yaradılmışdır. Şair Hacı Məzahir Daşqınla qiyabi şəkildə də deyişmiş, ona şeirlər göndərmiş və ondan cavablar almışdır.
Şair Hacı Qaracayevin diqqət çəkən deyişmələrindən biri “Kəndli qızı ilə şəhərli qızın deyişməsi” adlanır. Şairin özünün dediyi kimi, bu şeirdə o, “Səmədin kəndli qızı ilə Məmməd Rahimin şəhərli qızını deyişdirir”. Bu deyişmədə üçüncü tərəf kimi isə şairin özü iştirak edir: