Amaliy topshiriq: 1 mavzu: tuproq kesmasini olish usullari (chuqurcha, yarim chuqur, asosiy chuqur) Ishning maqsadi va vazifasi

Amaliy topshiriq: 4
MAVZU: TOPOGRAFIK KARTALARDA O‘LCHASH ISHLARINI BAJARISH
Ishning maqsadi va vazifasi:

1. 
   Kartadagi hoxlagan nuqtaning kengligi va uzoqligini aniqlash.
   
2. 
   Kartadagi geografik koordinatlarini bilgan holda hoxlagan nuqtaning
   holatini aniqlash mumkin.
   

Kerakli qurollar va jihozlar. Topografik xaritalar, sirkul, lineyka, qalam, doska, xar xil xaritalar va geografik atlas.
Uslubiy ko‘rsatmalar
To‘g‘ri chiziqlar. Sirkulni oxirgi nuqtalarga o‘rnatiladi, qadamlar o‘lchamini o‘zgartirmasdan sirkulni chizig‘li masshtabga quyiladi va masofa hisoblanadi. Sirkul qadami chiziqli masshtab o‘lchamidan ortiq bo‘lsa, yaxlit kilometrlar soni kilometrlar to‘ri kvadratlari bo‘yicha aniqlanadi, qoldig‘i esa chiziqli masshtabda topiladi.

Kartada to‘g‘ri chiziqlarni o‘lchash
Egri chiziqlar. Sirkul qadamini yaxlit kilometrlar (yuzlik metrlar) soniga teng sirkul qadami o‘rnatiladi. Keyin sirkulni yo‘nalish bo‘yicha siljitib kilometrli masofa sanaladi. “Qadamga” sig‘may qolgan masofa qoldig‘i chiziqli masshtab bo‘yicha topiladi.

Kartada egri chiziqlarni o‘lchash
Amaliy topshiriq: 5
MAVZU: TUPROQNING GIGROSKOPIK NAMLIGINI ANIQLASH.
Ishning maqsadi va vazifasi:
Tuproqning gigroskopik nam miqdorini aniqlash. Tabiiy sharoitda yuqorida aytilganidek, mutlaqo quruq tuproq bo`lmasligi ma’lum. Kul yoki nam tuproq laboratoriyaga keltirilib, soyada va quyoshda uzoq vaqt quritilsa kam unda ma’lum miqdorda nam saqlanadi.Mexanik tarkibi, strukturasi, chirindining miqdori va mukit sharoitiga qarab tuproqdagi zarrachalar yuzasiga singan gigroskopik namning miqdori o`zgarib turadi.


Kerakli qurollar va jihozlar. shisha byukslar, eksikator.


Uslubiy ko‘rsatmalar
Gigroskopik nam aniqlanmoqchi bo`lgan maydalangan quruq tuproqdan 3-4 gramm olinadi. Tuproq termostatda quritilgan, og`zi yopiladigan quritgich stakanga solinadi va analitik tarozida massasi aniqlanadi. Stakan (qopqog`i ochilgan holda) termostatga quyilib, 105-110 <sup>0</sup> S da 3 - 4 soat quritiladi. So`ngra quyi qismiga kaliy sulfatning to`yingan eritmasi va tuzi solingan eksikatorda sovutilib, analitik tarozida tortiladi. Quritish, sovutish va o`lchash ishlari o`zgarmas massa hosil bo`lguncha takrorlanadi.
Quruq tuproqdagi gigroskopik suvning foiz miqdori quyidagi
(а - £)*100
H
formula bilan hisoblanadi va jadval tuziladi:

X - gigroskopik suvning foiz miqdori, %

a - stakanning kuritilmagan tuprok bilan birga og`irligi (g hisobida), b - stakanning quritilgan tuproq bilan birga og`irligi (g hisobida), X - tuproqning og`irligi (g hisobida).
Masalan, a - 25,33g, b - 25,23 g, N - 4 g bo`lsa, tuproqdagi gigroskopik namlik miqdori 2,5% ga teng.
_v_ (25,33 - 25,23) * 100 0,10 *100
X — — — 2,5%
4 4
Gigroskopik namlikni aniqlash tuproqning bir qancha fizik xossalarini o`rganish, ayniqsa kimyoviy analizlar natijasini aniq hisoblashga yordam beradi.