Amaliy matematika” fakulteti, “biotexnologiya” kafedrasi, 5320500-“Biotexnologiya”(tarmoqlar bo`yicha) yo‘nalishi 150-20- guruh II bosqich talabasi abdurasulov akbarjon to’lqin o`g`lining

Yoshi

Ildizining umumiy uzunligi (sm)

Тugunakning uzunligi (sm)

Тugunakning diametiri (sm)

Ildiz bo’g’zi diametiri (sm)

Yon ildizlar (sm)

Nam holda og’irligi (gr)

Quruq holda og’irligi (gr)

Quruq modda miqdori (%)

1

2

15±0,39

4,5±0,15

0,7±0,02

0,45±0,01

10.5±0,29

60±2,43

12±0,32

20±0,54

2

3

40±1,24

12,5±0,51

2,15±0,08

1,5±0,05

14±0,36

125±4,25

26±0,88

21±0,50

3

4

40,5±1,25

18±0,77

3,1±0,13

2,6±0,09

15.5±0,45

180±7,0

40±1,28

22±0,57

4

5

32,5±1,04

25±1,07

3,25±0,15

4,0±0,14

18±0,61

245±8,82

57±1,59

23±0,73

5

6

72,5±2,45

34±1,56

11±0,46

6±0,22

19±0,70

1420±48,3

619±17,95

44±1,39

F. foetida

№

Yoshi

Ildizining umumiy uzunligi (sm)

Тugunakning uzunligi (sm)

Тugunaknin diametiri (sm)

Ildiz bo’g’zi diametiri (sm)

Yon ildizlar (sm

Nam holda og’irligi (gr)

Quruq holda og’irligi (gr)

Quruq modda miqdori (%)

1

2

9,5±0,35

5,5±0,18

1,75±0,06

1,25±0,04

6,5±0,18

62±1,80

13±0,35

21±0,56

2

3

31,5±1,07

14,25±0,49

2,25±0,08

1,6±0,06

10,5±0,26

132±6,6

30±0,81

23±0,55

3

4

37,5±1,31

13,5±0,45

3,35±0,11

2,45±0,08

14±10,7

194±7,17

46±1,42

24±0,67

4

5

47,5±1,71

16±0,60

4,5±0,15

3,3±0,11

15,5±0,40

250±9,25

65±1,95

26±0,80

5

6

70±2,45

25,5±0,88

12,5±0,43

8.5±0,24

19±0,59

1250±32,5

598±17,34

48±1,77

F. foetida tugunagining diametri F. tadshikorum ga nisbatan katta boʼlib, rangi ham bir-biridan farq qiladi (3-jadval).

Immatur bosqichi. F. foetida va F. tadshikorum turlarining barglari dagʼal, asosan, tupbarglardagi barglar koʼp marta qirqilgan boʼladi, F. tadshikorum ning barglari maksimal 60-80 sm gacha, eni 40-60 sm, F. foetida ning barglari 50-70 sm, eni 35-50 sm gacha yetadi. Ularni ildizlarining ogʼirligi 3 kilogrammdan 17 kilogrammgacha boradi. Ularning halqasi soniga qarab yoshini ham bilishimiz mumkin.
Virginil bosqichi. Ushbu bosqichda barglari va ildiz tuganaklari yetuk oʼsimliklarga xos tuzilishda boʼladi. Har yili oʼsimliklar 3 tadan 5 tagacha pardasimon barglarga ega boʼlib, oʼsish kurtaklardan koʼkarib chiqquncha yashaydi. Ularning uzunligi 2 sm dan 3,5 sm gacha yetadi. Bu davrda F. tadshikorum ning haqiqiy barglarining uzunligi 70-110 sm, F. foetida niki esa 60-100 sm gacha boradi.
Generativ davrida F. foetida va F. tadshikorum oʼsimliklarining generativ davri qisqa, ular hayotining soʼnggi yilida gullab, urugʼlaydi va hayotini yakunlaydi.
Ikkala turda ham murakkab soyabongullari asosiy oʼqda navbat bilan joylashadi. Har bir murakkab soyabongul bandli boʼlib, oʼz navbatida, yana qisqa bandli soyabongullar hosil qiladi. Har bir soyabongul ikki jinsli yoki changchili gullar bilan tugaydi. Parakladiylar uchida har xil tartibda, har xil uzunlikda va turlicha sonda soyabongullar joylashgan.
Bizning kuzatishimizcha, mart oyining oxirida ikkala turda ham generativ novda intensiv ravishda oʼsadi va balandligi 45,0-50,0 sm gacha borib, parakladiy va ulardagi soyabongullar aniq koʼrinib, markaziy va yon soyabongullar toʼliq shakllanadi. F. foetida va F. tadshikorum ning har bir parakladiylarida markaziy (oʼrtacha uzunligi 2-sm va kengligi 1 sm) va yon (oʼrtacha uzunligi 0,8 sm,) soyabongullar boʼlib, markaziy soyabonguldagi gullar, asosan, ikki jinsli, yaʼni changchi va urugʼchili, yon shoxidagi soyabongullari, asosan, changchili gullardan baʼzan changchili va urugʼchili gullardan tashkil topgan. Soyabonguldagi soyabongulchalarining har qaysisi 12-15 tadan gul hosil qiladi. Changchili gullar soni ikki jinsli gullarga qaraganda koʼp boʼlib, F. tadshikorum turida F. foetida nisbatan ikki jinsli gullar soni, changchili gullar soni koʼproqligi bilan ajralib turadi.
Poyasining pastki qismida joylashgan parakladiyning markaziy soyabongulining yon shoxlarida joylashgan changchili gullar gʼunchalay boshlaydi. Bu davrda oʼsimlikning tupbarglari maksimal oʼlchamga yetib, F. tadshikorum ning tupbarglari boʼyi 70,0-105,0 sm ga, eni 25,0-30,0 sm gacha boradi. F. foetida ning tupbarglari boʼyi 55-90 sm ga, eni 20-25 sm gacha yetadi. Ularning soni 3 ta, baʼzan 4 ta boʼladi. Generativ novdaning oʼsishi uning gullash davrida sekinlashib, gullash davrining oxiriga borib umuman toʼxtaydi.
Changchili gullarning ochilishi urugʼchi gullarning urugʼchisi yetilgan davriga toʼgʼri keladi, bu oʼsimlikning oʼz-oʼzidan va chetdan changlanishiga imkon beradi. Oʼrganilayotgan turlar may oyining boshlariga kelib oʼsimlik mevalash paytida barglari quriy boshlaydi. Barcha monokarp turlar kabi F. tadshikorum va F. foetida oʼsimligida ham 35-40 kun ichida dastlab tupbarglar, soʼngra poyadagi barglar quriy boshlaydi.