Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

2-rasm.Mehnat sharoitlari sinflari
2-daraja (3.2).Qat`iy funktsional o`zgarishlarga va kasallanishning ortishiga olib keladi;
3-daraja (3.3).Yengil formadagi kasbiy patologiyaning aniq belgilari paydo bo`lishi,surunkali kasalliklarning ortishiga olib keladi;
4-daraja(3.4).Kasbiy kasalliklarning aniq belgilari paydo bo`lishi,surunkali kasalliklarning sezilarli ortishi va umumiy kasallanishning ko`payishiga olib keladi;
4-sinf-xavfli (ekstremal) mehnat sharoiti. Bunda ishlab chiqarish omillarining ish smenasi yoki uning bir qismidagi ta`siri kishi hayotiga xavf solishi yoki o`tkir kasbiy kasalliklarning og`ir formasini paydo bo`lishi xavfi yuqori bo`ladi.
Mehnat sharoitlarini shakllantiruvchi omillarni asosan, to`rt guruhga ajratish mumkin.
Birinchi guruh omillar–atrof muhitning sanitariya–gigiena holati.Bularga havo harorati,atrof-muhitning tozaligi(toza,changlangan,boshqa zararli moddalar bilan ifloslangan va b.),yorug`lik va shovqin darajasi va boshqalar kiradi.
Ikkinchi guruh omillarga–mehnat vositalari:ishlab chiqarishda foydalaniladigan mashina va mexanizmlar,asbob-uskunalar va moslamalar kiradi.
Uchinchi guruh omillarga-tashkiliy tadbirlar,ya`ni ish va dam olish rejimini to`g`ri tashkil etish,mehnat taqsimoti, mehnat intizomi kabilar kiradi.
To`rtinchi guruh omillar-odamlarning o`zaro munosabatlari,ishchining ish joyi va mehnat natijalariga bo`lgan munosabatlari bilan bog`liq ijtimoiy omillarni o`z ichiga oladi.
Ishning og`irligi jismoniy mehnat xarakteristikasi hisoblanadi.
Ishning tangligi (zo`riqish) esa aqliy mehnatni xarakterlaydi.U axborot yuklamasi kattaligi bilan xarakterlanadi.
Ish o`rnidagi zararli ishlab chiqarish omillari(ZIO) va xavfli ishlab chiqarish omillari(XIO)haqiqatda,me`yorlardan qancha ortib ketganiga qarab mehnat sharoitlarining sinfi aniqlanadi.
Xavfsizlikni ta`minlash usul va vositalarini tanlash u yoki bu ishlab chiqarish uskunasiga yoki texnik jarayonga xos ZIO va XIO asosida amalga oshiriladi.Xavfni ko`ra bilish va uning tavsiflarini aniqlash juda muhim ish.
ZIO va XIOlardan himoyalanish uchun avvalo ularning manbaadagi darajasini pasaytirish kerak;buning uchun tegishli profilaktik va ogohlantiruvchi tadbirlari qo`llanadi.Bunda ishlovchilarning vakolati xavfsizlikni ta`minlashning zaruriy sharti bo`ladi.
ZIO va XIO lar ishlovchiga ta`sir etadigan fazo-xavfli zona deyiladi.
Zararli ishlab chiqarish omillari(ZIO)ishlayotgan odamga ta`sir etib, uning ishlash qobiliyatini pasaytiradi,surunkali kasb kasalligini keltirib chiqarishi mumkin;ishlab chiqarishning xavfli omillari(XIO)esa odamni jarohatlaydi yoki sog`lig`iga keskin ta`sir etadi (o`tkir kasallanish ro`y beradi).