Amaliy mashg’ulot №6 Mavzu: Motor moylarining xossalari Ishdan maqsad

Moylarning qotish harorati va uni pasaytirish usullari 
Moylash materiallari ma`lum bir haroratda o`zining oquvchanlik 
xususiyatini yo`qotadi. Moyning oquvchanlik xususiyatini yo`qotishi sovuq 
ta`sirida moy tarkibidagi uglevodorod kristallarining ajralishi oqibatida kristall 
karkas hosil bo`lishi yoki sovuq ta`sirida moy qovushoqligini katta qiymatga ega 
bo`lishi natijasida amalga oshadi. Neftdan olinadigan ko’pchilik moylar o`z 
oquvchanligini bir paytda yuqoridagi sabablar tufayli yo`qotadi. Barcha holatlarda 
moy oquvchanligini yo`qolish harorati dizel yonilhilaridagi kabi aniqlanadi va 
moyning qotish harorati deyiladi.
 
Tarkibidan qattiq fazalar ajralib chiqqan va oquvchanlik xususiyati yo`qolgan 
moylardan foydalanishga ruxsat etilmaydi. Shuning uchun har qanday moyga qotish 
haroratini yuqori qiymati chegarasi bo`yicha talablar qo`yiladi. 
Moylash materiallarini ishlab chiqarishda olinadigan mahsulotning qotish 
haroratini ‘asaytirishga yo`naltirilgan bir qator chora tadbirlar amalga oshiriladi. Bu 
tadbirlardan 
biri 
moy 
suyuqlanish 
harorati 
nisbatan 
yuqori 
bo`lgan 
uglevodorodlardan parafinsizlantirish yo`li bilan tozalanadi va tozalangan moy 
tarkibiga de’ressor qo`shilmalar (depressorlar) qo`shilib moyning qotish harorati 
sezilarli darajada pasaytiriladi. 
Qotish haroratining ekspluatatsion qiymati haqida aniq tasavvurga ega bo`lish 
lozim. Unga ko`ra moylarni saqlashda bajariladigan ishlar, moylash tizimini moyni 
qizdirmasdan moy bilan to`ldirish imkoniyatlarini baholash mumkin. 

---

Moylarning qovushoqlik xossalari 
Moylarning ishchi haroratdagi qovushoqligi
.
Moylash materiallariga 
qo`yiladigan muhim talablardan biri moyning qovushoqlik xususiyatiga bo`lgan 
talablardir. Turli uzellarda suyuqlikni ishqalanish hosili qilishi, ularni sovitish, 
zichlikni ta`minlash, osongina yurgizib yuborish va boshqalar qovushoqlikka 
bog`liq bo`ladi. Moy ishchi haroratda ma`lum qovushoqlikka ega bo`lishi va harorat 
ta`sirida moy qovushoqligi imkoniyat qadar kam o`zgarishi lozim. 
Moylarning qovushoqligi mexanizmlar ishiga katta ta`sir ko`rsatadi. Har bir 
konkret holda qovushoqlikni to`g`ri tanlash lozim. Qovushoqligi juda ham past 
bo`lgan moylar detallar orasidagi tirqishdan osongina oqib chiqib ketadi, natijada 
detallarni yeyilishi jadallashadi va moylash materiali sarfi ortadi. Aksincha moy 
qovushoqligi juda ham yuqori bo`lganda o`zaro ishqalanuvchi detallar orasidagi 
tirqishga moy yetkazib berish qiyinlashadi, buning natijasida ham detallarni 
yeyilishi jadallashadi, shu bilan birga moylangan yoki moy vannasiga cho`ktirilgan 
detallarni harakatlantirish uchun energiya sarfi ortib ketadi. 
Turli maqsadlarda ishlatiladigan mexanizm va agregatlarni moylashda 
ishlatiladigan moylarning
 
ishchi harorati bir xil bo`lmaydi. Sanoatda ishlatiladigan 
jihozlarda foydalaniladigan moylarning ish harorati taxminan 50
0
S bo`ladi, shuning 
uchun standartlarda sanoat moylari uchun 50
0
S dagi qovushoqlik beriladi. Motor 
moylarining ishchi harorati 100
0
S deb qabul qilingan, ya`ni ichki yonuv 
dvigatellarining past haroratli mintaqasidagi (karter, tirsakli val) moy haroratining 
o`rtacha qiymati. Ko’pchilik avtomobillarning transmissiyasida ishlatiladigan 
moylarning maksimal harorati 100
0
S ga yaqin bo`lganligi uchun transmission 
moylarning qovushoqlik xususiyatlari ham 100
0
S dagi qovushoqlikka nisbatan 
beriladi. 
Barcha turdagi motor moylarini va bir qator transmission moylarni 
markalashda moyning 100
0
S haroratdagi qovushoqligi o`z aksini to’adi. Masalan, 
M8B
1
markali moyda 8 raqami moyning 100
0
S dagi qovushoqligini bildiradi.