Amaliy mashgulot №30 Mavzu: Respirator viruslar: Ortomiksoviruslar-gripp virusi va adenoviruslarning laboratoriya diagnostikasi. Paramiksoviruslar-paragripp, paratit, kizamik viruslarining laboratoriya diagnostikasi

Hayvonlarga nisbatan patogenligi. Tabiiy sharoitda hayvonlar qizamiq bilan kasallanmaydi. Maymunlarga virusni yuqtirib, kasallik belgilarini yuzaga keltirish mumkin.

Kasallikning odamlardagi patogenezi va klinikasi. Infeksiya manbai bemor; virus havo-tomchi yo‘li orqali yuqadi. Virus dastlab yuqori nafas yo‘lidagi epitelial xujayralarga kiradi va shilliq qavat, burun-halqum, traxeya va bronxlarning epiteliy hujayralarida ko‘payadi, so‘ngra qonga tushadi. Virus qon kapillyarlarining endoteliy hujayralarini shikastlaydi. Bu hujayralar nekrozga uchrashi natijasida terida toshmalar paydo bo‘ladi. Ayrim hollarda virus markaziy nerv sistemasiga borib ensefalomielitni qo‘zg‘atadi. Kasallik 4 bosqichda kechadi. Uning haqiqiy shaklida yashirin davr 10–14 kun bo‘lib, prodromal davrda o‘tkir respirator kasalliklarga xos alomatlar (rinit, faringit, konyunktivit) paydo bo‘ladi. Kasallik o‘tkir boshlanib, bemorning harorati ko‘tariladi, tumov bo‘ladi, quruq yo‘taladi, ko‘zi qizarib yoshlanadi, yorug‘likka qaray olmaydi, tovushi bo‘g‘ilib qoladi. Bu davrda lunj shilliq pardasi atrofida qizil gardish

bilan o‘ralgan mayda oq dog‘lar (Filatov–Koplik dog‘lari) paydo bo‘ladi. Papulali toshmalar bosh terisidan (peshona va quloqning orqa qismlaridan) boshlanib, keyin butun badanga toshadi. Isitma 7–8 kun davom etadi.¹³

Qizamiqqa, odatda, hamma kishilar, xususan bolalar beriluvchan bo‘ladi, ammo oldin qizamiq bilan kasallanmagan kattalar ham kasallanishi mumkin. Kasallikning asorati 8–10 yoshdan katta bolalarda rivojlanadi. Kasallik ko‘pincha qish, bahor fasllarida uchraydi. Qizamiq virusi tabiatda epidemiya yoki pandemiya ko‘rinishida tarqaladi. Virus yo‘ldosh orqali homilaga ham yuqishi, bunda u o‘lik yoki nogiron bo‘lib tug‘ilishi mumkin. Kasallik kattalarda og‘irroq kechadi.

Immuniteti. Kasallikdan so‘ng turg‘un immunitet qoladi. Qayta kasallinish deyarli uchramaydi. Qon zardobida komplementni bog‘lovchi antitelolar, gemagglyutininlar hosil bo‘ladi. Qizamiqqa qarshi IgG sinfi antitelolari yo‘ldosh orqali homila organizmiga o‘tadi va yangi tug‘ilgan chaqaloqlarni 6-oygacha virusdan himoya qiladi.