Amaliy mashg’ulot №1 Mavzu: Elektr zanjir elementlarining shartli grafik, harfli belgilarini o’rganish

8- Laboratoriya ishi
LC–bog‘lanishli generatorni o‘rganish.
Ishni bajarishdan maqsad. Elektromagnit tebranishlarni hosil qiluvchi tranzistorli generatorni yig‘ish, tebranishlar so‘nmaslik shartlarini tekshirish, tebranishlar chastotasini ko‘rish va Morze alifbosini o‘rganishdan iborat.
Qisqacha nazariy ma’lumotlar.
Generatorlarda ishlatiladigan elektron asboblar turiga ko‘ra lampali yoki tranzistorli generatorlarga bo‘linadi. Agar tebranish konturi sifatida LC zanjir ishlatilgan bo‘lsa, bunday generator LC-generator deb ataladi.
YUqorida aytib o‘tilgandek garmonik tebranishlar genera-torining asosini musbat teskari bog‘lanishga bo‘lgan kuchaytirgich tashkil qiladi.
Induktiv bog‘lanishli generatorlarda teskari bog‘lanish alohida L_bog‘ g‘altagi orqali amalga oshiriladi. Konto‘r g‘altagi L dan o‘tuvchi tok, g‘altakning induktivligi tufayli o‘suvchi xarakterga ega bo‘lib, generator tok manbaiga ulanganda, g‘altak atrofida hosil bo‘lgan magnit oqimi ham qisqa vaqt davomida o‘zgaruvchi bo‘ladi. Bu oqim Lbog‘ g‘altagini ham kesib o‘tib unda
(1)
teskari bog‘lanish kuchlanishini hosil qiladi. SHu davrda zaryadlanishga ulgurgan konturdagi S kondensator zaryadsizlana boshlaydi.
Induktiv bog‘lanishli tranzistorda yig‘ilgan generatorning sxemasi 1-rasmda keltirilgan. Ishchi nuqtani belgilovchi kuchlanish S_e dan o‘tuvchi emitter toki hisobiga hosil qilinadi. Bu sxemada, tebranishlar bo‘lmaganda emitter toki juda kichik bo‘lib, siljish kuchlanishi nolga teng. Tebranishlar paydo bo‘lishi bilan emitter toki orta boradi. Pulsatsiyalarni kamaytirish uchun Re ga S_E ketma-ket ulanadi. Tebranishlar amplitudasi ortsa, tranzistordagi tok ham ortadi. Natijada bazadagi siljish kuchlanishi ham ortib, ishchi nuqta chapga qarab suriladi va kollektor toki kamayadi. Bu jarayonlar temperatura o‘zgarganda ham boradi.
Generatorning o‘z-o‘zini uyg‘otish sharti
(2)
ga teng bo‘lib, R — L_a/L — konturning ulanish koeffitsienti deb ataladi.
Generatorlardagi tebranishlar chastotasini
(3)
formula orqali hisoblash mumkin. Bunda M- o‘zaro induksiya koeffitsienti.