Alisher navoly nomidagi toshkent davlat

0 ‘T M I S H N A V O I Y S H U N O S L I G I A N ’A N A L A R I
XX asr navoiyshunoslik uchun katta muvaffaqiyatlar asri 
bo‘ldi. 0 ‘zbekistan jahon navoiyshunosligining markaziga 
aylandi, Bu davr navoiyshunoslik tarixiga Navoiyni dunyoga 
tanitish davri sifatida kirdi. Shubhasiz, o ‘zbek navoiyshunosligi 
yangi zaminda paydo bo‘lmadi. Navoiyni o‘rganish o‘z 
davridayoq boshlangan edi. Mirxond, Davlatshoh Samarqandiy, 
G‘iyosiddin Xondamir, Zahiriddin Muhammad Bobur, Zayniddin 
Vosifiyning nasriy asarlari, Faxriy va Kazviniyning «Majolis un- 
nafois» asari tarjimalarida buyuk o‘zbek mutafakkiri va shoiri 
hayoti va faoliyaiga baho berib o‘tilgan. Abdurahmon Jomiy, 
Ahliy Sheroziy kabi o‘nlab shoirlaming Navoiy ijodiga 
munosabati o‘nlab asarlarda qayd etilgan. Ulug‘ fazilatlar sohibi 
Mir Alisher hakida maxsus yozilgan Xondamiming «Makorim 
ul-axloq» asari asrlar davomida Navoiy dahosi mohiyatiga 
yetishga intilgan muxlislarga ochqich vazifasini o‘tadi.
Navoiy shaxsiga qiziqish faqat Sharq bilan cheklanmagan. 
1697 yili nashr etilgan fransuz olimi Artoleme d’Erbeloning 
«Sharq kutubxonasi» nomli ensiklopediyasida Navoiy tarjimai 
holi va asarlari nomining keltirilishi, sharqshunos Silvester de 
Sasi (1758 - 1838) tadqiqotlarida ham Navoiy nomining uchrashi 
G'arbda Navoiyning shoir va davlat arbobi sifatida rasman 
tanilganligining dalilidir. 1835 yili ms sharqshunosi P.Savelyev 
Navoiyga maxsus bag‘ishlab yozgan maqolasida Navoiyning 
ijodiy faoliyatiga to‘g‘ri baho berib, ba’zi asarlari haqida 
qisqacha ma’lumot keltiradi.49 Bu orada Mixail Nikitskiy 
tomonidan tayyorlangan Navoiy hayoti va ijodiga bag‘ishlangan 
magistrlik dissertatsiyasi navoiyshunoslikda katta hissa bo‘ldi. 
M.Nikitskiy temuriylar sulolasining hukmronligi davridagi 
siyosiy va adabiy hayot haqida Davlatshohning «Tazkirat ush- 
shuaro», Som Mirzoning «Tufxai Somiy», Sulton Husaynning
49 Царанг: Савельев П. Алишер Неваи