Alisher navoly nomidagi toshkent davlat

BOLALLGI
Manbalar xronologiyasiga rioya qilinadigan bo‘lsa, 
Alisheniing 
bolalik 
davri 
haqidagi 
dastlabki 
m a’lumot 
Davlatshoh Samarqandiy qalamiga mansub. Biroq u juda qisqa 
bo‘lib, bo'lajak shoiming Abulqosim Bobur saroyidagi turmushi 
va sulton bilan oralaridagi yaqin aloqalar ta ’kididan iborat.95 
Xondamir “Makorim ul-axloq” asarida shoiming bolalik davrini 
muayyan 
darajada yoritgan. 
Keyinchalik 
Faxriy Hirotiy, 
Zahiriddin Bobur, Som mirzo Navoiyning Husayn Boyqaro bilan 
maktabdosh bo ‘lganligini aytib o ‘tganlarida so'zsiz uning asariga
93
Дарвиш Али Чанг. Рисолаи мусикий. Кулёзма. УзРФА ШИ, инв. №449. 
60“-варак.
94
Валихужаев Б. “Риёз уш-шуаро” тазкирасвда узбек адабиёти 
намояндалари / / Адабий мерос. 1988. №4 (
86
). - Б.25.
95 Давлатгиок Самаркандий. Тазкират уш-шуаро. - Б.370.
174

---

s u y a n g a n la r. 
Shuni hisobga olib, Davlatshoh va Xondamir 
Navoiy tarjimai holining umumiy qolipini yaratib bergan deb 
aytish mumkin. Qolganlar o ‘sha davrning o ‘zidayoq ozmi- 
ko‘pmi aniqlik kiritib borganlar. Jumladan, Faxriy Navoiyning 
Abulqosim Bobur xizmatiga kirganda o ‘n yoshda boiganligini 
ta’kidlasa, Som mirzo Alisherning Abulqosim vafotidan so ng 
Mashhadda qolib ilm orttirganligini tasdrqlagan.96
Qushimcha sifatida Navoiyning Pahlavon M uhammadga 
bag‘ishlangan “H o lo f’ida ulaming do'stiigiga qirq yilga yaqin 
vaqt boiganligi aytib o‘tilganini k o ‘rsatish mumkin. Agar 
asaming milodiy 1493 yili yozilganlfgini e’tiborga olsak, 
ularning do‘stligi taxminan milodiy 
1457 
yildan. 
ya’ni 
Alisherning 16-17 yasharligidan boshlangani oydinlashadi.
Davlatshoh 
Navoiyning 
yoshligidayoq 
zulfisonayn 
ijodkor sifatida Abulqosim Boburga matuuir b o ig an in i qayd 
etgan. Uning m aiu m o tig a Faxriyning “A lisher o ‘n yasharligida 
Abulqosim Bobur xizmatiga kirgan” tarzidagi ta ’kidini qo ‘shsak, 
Navoiyning juda erta turkiy va forsiy tiIda birdek ijod qilishga 
intilganligi m a’lum bo‘ladi. Navoiyning LmLfiy bilan bo ‘lgan 
suhbatida keltirilgan “Orazin yopg‘och ko‘zunidin sochilur har 
lahza yosh, Bo‘ylakim paydo bo‘lur yulduz, nihon b o i g ‘och 
quyosh” matla’li g ‘azali shoiming o'spirinlikda yozgan turkiy 
tildagi ijodi namunasi ekanligi Xondamim ing “ M akorim ul- 
axloq” asari tufayli ilmiy iste’molga kiritildi. Afsuski, biz hozirgi 
kunda uning bolaligida yozgan forsiy she’rlaridan namunalarga 
ega emasmiz.
Albatta, uning she’riyatga mehr qo‘yishi va ijodga kirib 
borishi masalasida, avvalo, Alisher Navoiyning o ‘ziga murojaat 
etish maqsadga muvofiq. Uning asarlaridan yoshlik davriga oid 
keltirilgan m a’lumotlami topib izchil tartibda sanalashtirsak, 
bolalik yillari tasvirlaridan eng oldi sifatida kattalar huzurida 
Qosim Anvor g ‘azalini o ‘qib bergani va bu paytda 3 - 4
96 Сом Мирзо Сафавий. Тухфа-йи Сомий. 167а-варак.
175

---

yoshlarda ekani m a’lum bo ‘ladi. Mazkur m a’lumotda shoir