Alisher navoly nomidagi toshkent davlat

Bodag ‘a ко ‘rguzsa kishi xiraliq,
Aql charog ‘iga bentr tiraliq.
Shu sababli, bu yo‘lga kirgan odam tavba qilib, to 'g ‘ri 
yo‘lga kirishi lozimligi uqtiriladi va tavbaga ta'rif beradi. 
Navoiyning talqiniga ko‘ra, tavba bir necha k o ‘rinishga ega. 
Bulardan birovning qistovi yo hurmati yuzasidan tavba qilish, 
qozining oldida yo!g‘ondan qasam ichish, m ayxo‘rlik tufayli 
biror nojo’ya ish yo jinoyatga qo‘l urganidan hosil bo’lgan 
vaqtinchalik pushaymonlik haqiqiy tavba hisoblanmaydi. Haqiqiy 
tavbaning o ‘z shart-sharoitlari b o lib , bular - m ayxo‘rlikning 
noto‘g ‘ri ish ekani va bu yo‘lning oxiri halokatga eltishini 
anglash; o ‘z ishidan chin ko‘ngildan pushaymon bo‘lish; 
mayzadalikdan nafratlanish va boshqa bu yo‘lga kirmaslikka chin 
ko‘ngildan bel b o g la sh va shunga o g ‘ishmay amal qilishdir. 
Maqolatga Bani Isroil qavmidagi M aymana ismli rindning 
tavbasi haqidagi hikoyat ibrat namunasi sifatida ilova qilinadi.
0 ‘n oltinchi maqolatda Alishev Navoiy o ‘zining jismoniy 
kuch-quvvatiga aldanib qolib, o"zini davlat tayanchi va 
barqarorlik posboni deb o ‘ylaydigan takabbur bahodir va beklarni 
tanqid qiladi. Navoiy tasviriga ko ‘ra, ijtimoiy odoblami nazar- 
pisand qilmasdan, yanada haybatli ko‘rinish uchun uzun 
m o‘ytovlar qo ‘yib, qulog'iga ayollarga o ‘xshab sirg‘a taqadigan 
bu mushtumzo‘rlar mardlik lofirii ursalar ham, aslida maydagap, 
lofchi, 
ezma. 
nomard kimsalardir. 
Manfaat 
uchun jang 
maydoniga kiradigan, qaysi hukmdor ko‘proq pul va'da qilsa, 
o ‘sha tomonga o ’tib oladigan sotqinlar faoliyatining jihod va 
g ‘azotga hech qanday aloqasi yo‘q. Haqiqiy g ‘azot fidoyi; Vatan, 
millat, insoniy sha'n kabi muqaddas narsalarning toptalmasligi 
uchun o ‘z jonini ayainaydigan kishilarning qo‘lidangina keladi. 
Maqolatga ilova qilingan hikoyatda buyuk muhaddis Abdulloh 
Muborakning niqob kiyib jang maydonida qilgan jonbozliklari, u 
kishining )aizlarini ko‘rnioqchi bo'lganlarga bu ishni Olloh uchun
296

---

qilganliklari va ko‘z-ko‘z 
qilish 
maqsadida emasliklarini 
ta'kidlaganlari go‘zal tasvirlar asosida bayon qilib berilgan.
O cn yettinchi maqolat umming ikki asosiy bosqichi 
hisoblanmish yoshlik va qarilik haqida. Bu maqolatda ham 
Navoiy falsafiy mushohadakorlik bilan so‘zni bog‘ tasviridan 
boshlab, ko‘klam, yoz, xazon va qish fasllaridagi peyzajni katta 
mahorat bilan chizadi. Keyingi baytlarda esa, inson umrini xuddi 
shu holatga qiyoslab, olamdagi barcha narsa kabi inson umri ham 
zavol topishi muqarrarligini shoirona tilda ifodalaydi. Shu 
sababli, deyarli har bir maqolatda qayta-qayta ta'kidlangan -
umrni g ‘animat deb bilish hamda uni bekorga o‘tkazmaslik 
g ‘oyasi bu maqolatda yanada o‘tkirroq mohiyat kasb etgan. 
Muhammad 
alayhissalomning 
evaralari 
-
Imom 
Zaynulobidinning hayotidan olingan ibratli hikoyat orqali 
yoshlikda bilim va tafakkur sohibi bo llish fazilati targ‘ib qilinadi.
Umrni behuda o‘tkazmaslik, har bir nafasni g‘animat deb 
bilish, kelgan balolarga sabr qilib, shukronalikda hayot kechirish. 
imkon boricha do‘stlar va yaqinlaming qadriga yetib, ular bilan 
shod-xurramlikda kun kechirish masalasi o ‘n sakkizinchi 
maqolatda ham o ‘z ifodasini topgan. Navoiy talqiniga ko‘ra, olam 
g ‘amxona boMsa hamki, shikva-shikoyatga o ‘rin yo'q. Falakning 
kajravligi, olamning beqarorligi norozilik va noshukurlikka sabab 
bo‘lolmaydi. Eng muhimi - olamning beqarorligini bilgan holda, 
barcha yaxshi-yomon kunlar o ‘tkinchi ekanligini jondan his etib, 
rizo va shukronalikda kun kechirishdir. Kimki dunyo ishini oson 
tutsa, unga mashaqqat va musibatlarni yengish shunchalik oson 
bo‘ladi: