Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat

V. 
Termodinamikaning asosiy tushunchalari va tenglamalari 
18 
 
1. 
Jonli kuch haqidagi teorema va ichki sirt kuchlarining ishi 
2 
[1], 5-bob §-1 
2. 
Termodinamik sistema va uning holati 
2 
[6],  10-25 b. 
3. 
Termodinamika  sistemaning  energetik  xarakteristikalari  va  issiqlik 
sig’imi.  
2 
[6], 25-40 b. 
4. 
Termodinamikaning birinchi qonuni 
2 
[1], 5-bob §-2 
5. 
Energiya saqlanish qonunining tenglamalari 
2 
[6], 41-46 b. 
6. 
Asosiy termodinamik jarayonlar 
2 
[1], 5-bob §-3 
7. 
Politrop jarayonlar 
2 
[6], 46-54 b. 
8. 
Termodinamikaning 2 – qonuni 
2 
[1], §-5 
9. 
Termodinamikaning differensial tenglamalari 
2 
[[6], 47-54 b. 
6-semestr (24 soat) 
VI.  Elektrodinamikaning asosiy tushuncha va tenglamalari 
12 
 
1. 
Elektrodinamikaningasosiy  tushunchalari.  Elektromagnit  maydon. 
Bo’shliqda Maksvell tenglamalari 
2 
[1], 6-bob §-1 
2. 
Minkovskiy fazosida Maksvell tenglamalari 
2 
[1], 6-bob §-2 
3. 
Lorens almashtirishlari va inersial sanoq sistemalari 
2 
[1], 6-bob §-3 
4. 
Elekromagnit maydonning o’tkazgichlar bilan ta’sirlashishi 
2 
[1], 6-bob §-4 
5. 
Elektromagnit maydonning jismlar bilan qutblanish va magnitlanish 
hisobga olinganda ta’sirlashishi 
2 
[1], 6-bob §-6 
6. 
Suyuqliklar gidrodinamikasi 
2 
[1], 6-bob §-7 
VI.  Tutash muhitlar mexanikasi masalalarining qo’yilishi 
12 
 
1. 
Aniq masalalar quyilishining umumiy asoslari 
2 
[1], 7-bob §-1 
2. 
Erkli  noma’lumlar  sonini  kamaytirish.  Ba’zi  masalalarning 
qo’yilishida tipik soddalashtirishlar. 
2 
[1], 7-bob §-2 
3. 
Tenglamalarni 
chiziqlashtirish 
tutash 
muhitlar 
mexanikasi 
masalalari  
2 
[1], 7-bob §-3 
4. 
Kuchli uzilish sirtlaridagi shartlar 
2 
[1], 7-bob §-4 
5. 
Ideal siqiluvchan muhitlar ichida uzilish sirtlari 
2 
[1], 7-bob §-6 
6. 
Fizik miqdorlarining o’lchamlari va Π– teorema 
2 
[1], 7-bob §-7 

 
Amaliy mashg’ulotlar mavzulari mazmuni, maqsadi, kutiladigan natija va ularga ajratilgan soat  
4-semestr (20 soat) 
№ 
MAVZUNING NOMI 
SOAT  
Adabiyotlar  
1. 
Koordinatalarni almashtirish 
2 
[3] 1 – bob 
2. 
Vektor maydonini differensiallash 
2 
[8] 7– bob 
3. 
Tenzorlar ustida amallar 
2 
[3] 1 – bob 
4. 
Harakatning  Lagranj  va  Eyler  ko’rinishidagi  ifodalari,  ularning 
biridan ikkinchisiga o’tish 
2 
[1] 1 – bob 
5. 
Ko’chish vektori. Deformatsiya tenzori. Chekli deformasiya. 
 
 
6. 
Bosh deformatsiyalar. Deformatsiya invariantlari. Kubik kengayish. 
Deformatsiya tenzorining sharsimon va deviatr qismlari 
2 
[3] 3 – bob 
7. 
Chiziqli deformatsiya uchun birgalik tenglamalari 
2 
[2] 7 – bob 
8. 
Harakat. Oqim.Tezlik. Tezlanish 
 
 
9. 
Oniy tezliklar maydoni. Trayektoriya. Oqim chiziqlari 
2 
[3] 4 – bob 
10.  Deformatsiya tezliklari tenzori. 
2 
[3] 4 – bob 
5-semestr (54 soat) 
№ 
MAVZUNING NOMI 
SOAT  
Adabiyotlar  
I 
T.M. DINAMIKASI 
54 
 
1 
Siqiluvchan va siqilmas suyuqlik uchun uzviylik tenglamalari 
2 
[1] 74–75 b 
2 
Ortogonal egri chiziqli koordinatalarda uzviylik tenglamasi 
2 
[1] 74  bet 
3 
Kuchlanish vektori va tenzori. Normal va urinma kuchlanish 
2 
[3] 2 – bob 
4 
Kuchlanish tenzorini almashtirish 
2 
[3] 2 – bob 
5 
Kuchlanish  tenzori  sirti.    Kuchlanish  tenzorining  sharsimon  va 
deviatr qismlari 
2 
[3] 2 – bob 
6 
Kuchlanish  tenzorining  invariantlari,  bosh  qiymatlari  va  bosh 
yo’nalishlari 
2 
[3] 2 – bob 
7 
Maksimal va minimal urinma kuchlanishlar. Mor doirasi 
2 
[3] 2 – bob 
8 
Harakat miqdori o’zgarishi haqidagi teorema. 
2 
[5] 4 – bob 
9 
Harakat miqdori momenti o’zgarishi haqidagi teorema  
2 
[5] 4 – bob 
10  T.M harakat tenglamalari 
2 
[1,3,5] 
11  Lame tenglamalari 
2 
[1]  73 bet 
12  Ideal suyuqlik uchun Eyler tenglamalari  
2 
[5]  4 - bob 
13  Lemb-Gromeki tenglamalari 
2 
[1]  - bob  
14  Bernulli tenglamasi 
2 
[3] 7 - bob 
15  Yopishqoq suyuqlik uchun Navye-Stoks tenglamalari 
2 
[3] 7 - bob 
16  Silindrik koordinatalarda harakat tenglamalari 
2 
[3] 7 - bob 
17  Sferik koordinatalarda harakat tenglamalari 
2 
[3] 7 - bob 
18  Suyuqliklarning o’rnashgan harakati 
2 
[5] 4 - bob 
19  Chiziqli va hajmiy kengayishga doir masalalar 
2 
[1,3] 
20  Issiqlik o’tkazuvchanlik 
2 
[1,3] 
21  Erish, bug’lanish, yonishda issiqlik miqdorlari   
2 
[1,3] 
22  Issiqlikning balans tenglamasi 
2 
[1,3] 
23  Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi. Holat tenglamalari tadbiqi 
2 
[1,3] 
24  Van-der-Vaals  tenglamasiga doir masalalar 
2 
[1,3] 
25  Izojarayonlar 
2 
[1,3] 
26.  Adiabatik jarayonlar 
2 
[1,3] 
27  Entropiya va Entalpiya 
2 
[3,5] 
6-semestr (30 soat) 
1 
Chiziqli va hajmiy kengayishga doir masalalar 
2 
[1,3] 
2 
Issiqlik o’tkazuvchanlik 
2 
[1,3] 

 
3 
Erish, bug’lanish, yonishda issiqlik miqdorlari   
2 
[1,3] 
4 
Issiqlikning balans tenglamasi 
2 
[1,3] 
5 
Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi. Holat tenglamalari tadbiqi 
2 
[1,3] 
6 
Van-der-Vaals  tenglamasiga doir masalalar 
2 
[1,3] 
7 
Izojarayonlar 
2 
[1,3] 
8 
Adiabatik jarayonlar 
2 
[1,3] 
9 
Entropiya va Entalpiya 
2 
[3,5] 
10  Dissipativ funksiyalar 
2 
[3] 
11  Maksvell tenglamalari 
2 
[5] 
12  Magnit gidrodinamikasi 
2 
[5] 
13  Kuchli va kuchli uzilish sirtlari tezligini topish 
2 
[5] 
14  Uzilish sirtlaridagi shartlarning Lagranj ko’rinishi 
2 
[5] 
15  O’lchovlar nazariyasining masalalr yechishda qo’llanilishi 
2 
[5] 
 
 
 Seminar  mashg’ulotlari mavzulari mazmuni, maqsadi, kutiladigan natija va ularga ajratilgan soat 
5 –semestr (14 soat) 
1. 
Byerilgan  nuqtada  kuchlanish  tyenzori  orqali  kuchlanish  vyektori, 
normal va urinma kuchlanishlarni topish  
 
2 
 
[1,4]  
2 
Qattiq  jism  uchun  ko’chish  vyektori  komponyentalari  va  suyuqlik 
uchun  tyezlik  vyektori  komponyentalari  byerilganda  kuchlanish 
tyenzori komponyentalarini aniqlash  
 
4 
 
[1,4]  
3 
Tyezliklar maydoni uchun uzviylik tyenglamasini qanoatlantirishini 
va uyurmani tyekshirish 
 
4 
 
[1,3]  
4. 
Silindrik koordinatalarda Navye-Stoks tenglamasi 
2 
[1,3] 
5. 
Sferik koordinatalarda Navye-Stoks tenglamasi 
2 
[1,3] 
 
6 –semestr (14 soat) 
1. 
Termodinamikaning birinchi qonuni. 
2 
5 [3 bob] 
2. 
Energiya va issiqlik oqimi tenglamalari 
2 
5 [3 bob] 
3. 
Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Entropiya Gibbs ayniyati 
2 
5 [3 bob] 
4. 
Uzilish sirtlari va ular uchun shartlar 
2 
5 [4 bob] 
5. 
Maksvell tenglamalari 
2 
5 [9 bob] 
6. 
Magnit va elektrogidrodinamika 
2 
5 [9 bob] 
7. 
O’lchovlarni tahlil qilish va modellashtirish 
2 
5 [10 bob] 
 
 Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari mavzulari va ularga ajratilgan soat 4-semestr (70 soat) 
№ 
MAVZUNING NOMI 
SOAT   Adabiyotlar  
1. 
Tezorlar va TMM 
2 
[2,3,5] 
2. 
Vektorlarning skalyar va vektor ko’paytmasi. Diad ko’paytmalar 
2 
[2,3,5] 
3. 
Koordinatalar sistemalari. Birlik vektorlar triedri 
4 
[2,3,5] 
4. 
Birlik vektor funksiyalar. Diadlar vektor operator sifatida 
2 
[2,3,5] 
5. 
Dekart koordinatalarini almashtirish qonunlari.  
4 
[2,3,5] 
6. 
Kroneker simvoli. Ortogonallik sharti 
2 
[2,3,5] 
7. 
Dekart tenzorlarini qo’shish va skalyarga ko’paytirish 
2 
[2,3,5] 
8. 
Tenzorlarni ko’paytirish 
2 
[2,3,5] 
9 
Vektorial ko’paytma. Levi-Chiviti tenzori. Bivektor 
4 
[2,3,5] 
10  Dekart tenzorlarining matrisa ko’rinishi 
4 
[2,3,5] 
11  Diadlar, matrisa va tenzorlarning simmetrikligi 
2 
[2,3,5] 
12  Ikkinchi  rang  simmetrik  tenzorlarning    bosh  qiymatlari  va  bosh 
yo’nalishlari 
4 
[2,3,5] 
13  Gamilton – Keli munosabati 
4 
[2,3,5] 

 
14  Tenzor maydoni. Tenzorlarni differensiallash 
4 
[2,3,5] 
15  Egri chiziqli integrallar. Stoks teoremasi 
4 
[2,3,5] 
16  Tutash muhit konfigurasiyasi. Deformasiya va oqim 
4 
[2,3,5] 
17  Deformasiya gradiyenti 
4 
[2,3,5] 
18  Nisbiy ko’chish. Chiziqli burilish. Burilish vektori 
4 
[2,3,5] 
19  Deformasiya tenzori komponentalarining geometrik ma’nosi 
4 
[2,3,5] 
20  Uzayish koeffisiyenti tenzori. Burilish tenzori 
4 
[2,3,5] 
21  Deformasiya tenzorini almashtirish 
4 
[2,3,5] 
5,6-semestr (92, 46 soat) 
№ 
MAVZUNING NOMI 
SOAT   Adabiyotlar 
1. 
Massaning saqlanish qonunining qo’llanilishi  
2 
[1,3] 
2. 
Harakat miqdori tenglamasiining qo’llanilishi 
4 
[1,3] 
3. 
Harakat miqdori momentlari tenglamalarining qo’llanilishi 
4 
[1,3] 
4. 
Ideal siqilmaydigan suyuqlik dinamikasi 
4 
[2] 
5. 
Ideal siqiluvchan suyuqlik dinamikasi 
4 
[2] 
6. 
Og’ir suyuqliklarda sirt to’lqini 
4 
[1,3,4] 
7. 
Qovushoq siqilmaydigan suyuqlik dinamikasi 
4 
[1,3,4] 
8. 
Qovushoq siqiluvchan suyuqlik dinamikasi 
4 
[1,3,4] 
9. 
Gazlar dinamikasi 
4 
[1,3] 
10.  Elastik jism modeli 
4 
[1,3,6] 
11.  Chiziqli elastiklik nazariyasi 
4 
[1,3,6] 
12.  Chiziqlimas elastiklik nazariyasi 
4 
[2,5] 
13.  Momentli elastiklik nazariyasi va o’rtalashtiriish 
4 
[2,5] 
14.  Plastik oqish nazariyasi 
4 
[1,3] 
15.  Qayishqoq elastiklik 
4 
[1,2,3] 
16  Termodinamikaning asosiy tenglamalari va tushunchalari 
4 
[1,3] 
17.  Termodinamika birinchi qonunining tadbiqlari 
4 
[1,3] 
18.  Energiya va issiqlik oqimi tenglamalari 
4 
[1,3] 
19.  Mukammal gaz 
4 
[1,3] 
20.  Termodinamikaning ikkinchi qonuni 
4 
[1,3] 
21.  Entropiya. Gibbs ayniyati  
4 
[1,2] 
22.  Termodinamika  qonunlaridan  kelib  chiqadigan  cheklanishlar  va 
Onzager prinsipi 
4 
[1] 
23.  Ichki harakat miqdorini hisobga olganda muhit termodinamikasi 
4 
[1,3] 
24  Lorens alamshtirishlari.  
4 
[1,3] 
25.  Minkovskiy fazosi 
4 
[1,3] 
26.  Relyativistik kinematikava dinamikaning ba’zi tushunchalari 
4 
[1,3] 
27.  Maksvell tenglamalari 
4 
[1,3] 
28.  Magnit gidrodinamikasi 
4 
[1,3] 
29.  Elektrogidrodinamika 
4 
[1,3] 
30.  O’lchovlar nazariyasi asoslari 
4 
[1,3] 
31.  O’lchovlar nazariyasining qo’llanilishi 
4 
[1,3] 
32.  Uzilish sirtlaridagi shartlar 
4 
[1,3] 
33.  Uzilish sirtlarining Lagranj ko’rinishidagi ifodasi 
4 
[1,3] 
34.  Gidromexanika tenglamalarining sharhi 
4 
[1,3] 
35.  Gidrostatika 
4 
[3] 
 
 
 
 
 

 
Kurs (loyiha) ishilari tarkibi, ularga qo’yiladigan talablar 
  Kurs  ishlarida  o’qitilgan  mavzularni  chuqurroq  o’rganilishi  va  ularga  doir  kamida  o’nta  yangi 
masal yechilishi shart. 
  Kurs  ishi  ustida  ishlash  tartibi:  mavzuni  tanlash;  mavzu  bo’yicha  asosiy  manbalarni  o’rganish; 
zaruriy  materiallarni  konspektlashtirish;  tadqiqot  rejasini  tuzish;  yig’ilgan  materiallarni  tartibga 
solish  va  yozish;  foydalanilgan  adabiyotlar  ro’yxatini  rasmiylashtirish;  kurs  ishini 
rasmiylashtirish. 
  Kurs ishini rasmiylashtirish tartibi: A4 shakldagi qog’ozga 12-shrift, 1,5 interval, qog’ozning bir 
tomonida chapdan – 3 sm, o’ngdan – 1,5 sm, yuqori va pastdan – 2 sm xoshiya qoldiriladi; matn 
sahifalariga tartib raqami beriladi, 1-titul varag’i, 2-reja, 3-betdan boshlab sahifalanadi; 
referat hajmi 20-25 betdan oshmasligi lozim. 
  Kurs ishi matnini rasmiylashtirish tartibi: titul varag’i; ish rejasi; kirish; asosiy qism (kamida 3 ta 
banddan  iborat  bo’lishi  lozim);  xulosa;  foydalanilgan  adabiyotlar  ro’yxati;  ilova  (jadval, 
diagramma, grafik, rasm, sxema va hokazo). 
 
Kurs ishi mavzulari 
1.  Deformasiya haqida tushuncha. Deformasiya tenzori. 
2.  Tenzor va vektor maydonlari uchun teoremalar. 
3.  T. M. uchun  uzviylik tenglamalari. 
4.  T.M. ning turli koordinatalar sistemalaridagi harakat tenglamalari. 
5.  T.M. uchun harakat miqdori va harakat miqdori momenti haqidagi teorema. 
6.  Ideal suyuqlik va gaz modellari. 
7.  Chiziqli elastik jism modeli. 
8.  Yopishqoq suyuqlik modeli. 
9.  Qayishqoq-elastik jism modeli 
10. Plastik jism modeli 
11. Umumlashgan Guk qonuni. 
12. Kuchlanish tenzori va uning xossalari. 
13. Tirik kuchlar haqida teorema. 
14. Termodinamika qonunlari. 
15. Politrop  jarayonlar. 
16. Termodinamik jarayonlar va sikllar. 
17. Energiyaning saqlanish qonuni. 
18. Termodinamikaning differensial tenglamalari. 
19. T.M.M. masalalarining qo’yilishi umumiy asoslari. 
20. T.M.M. masalalariva chiziqlashtirilgan tenglamalari. 
21. Ikki parametrli muhitlar termodinamik potenyiallari. 
22. Qaytar jarayonlarda aralashmalarni modellashtirish. 
23. Qaytmas jarayonlarda aralashmalarni modellashtirish. 
24. Kuchli uzilish sirtlaridagi shartlar. 
25. Ideal siqiluvchan suyuqlikda uzilish sirtlari. 
26. Fizik modellarning o’lchamlari va P teorema. 
27. O’xshashlik hodisalarini modellashtirish. 
 
 
 

 
1.3. FANNI O’QITISH JARAYONINI TASHKIL ETISH VA O’TKAZISH BO’YICHA 
TAVSIYALAR (Fanni o’qitish shakli, vositalari, texnologiyasi va usullari) 
 
1.3.1. Nazariy mashg’ulotlarga tayyorgarlik. 
Bu  jarayonga  tayyorgarlik  ko’rishda  faqatgina  ma’ruza  materiallari  bilan  cheklanib  qolmasdan, 
balki  bir  necha  uslubiy  qo’llanma  va  darsliklardan  foydalanish  lozim.  Bu  bir  tomondan  ma’ruza 
darslarida yetkazishning imkoni bo’lmagan mavzularni to’ldirishga, ikkinchi tomondan esa chuqur bilim 
olish  va  masalalarni  yechish ko’nikmalarni  shakllantirishga  yordam  beradi. Bu o’z navbatida talabaning 
mustaqil bilim olishini, adabiyotlar bilan ishlash ko’nikmalarini shakllantiradi.  
1.3.2. Amaliy va mustaqil ish mashg’ulotlarga tayyorgarlik.  
Talabaning nazariy ma’lumotlarni va umumiy fanni o’zlashtirish darajasi uning amaliy masalalarni, 
seminar  mashg’uloti  materiallarini  bajarishi,  masalalarni  mustaqil  yecha  olishi,  uy  vazifalarini  bajara 
olishi  darajasi  va  samaradorligi  bilan  aniqlanadi.  Shuning  uchun  talaba  fanning  har  xil  bo’limlaridagi 
tipik  masalalarni  mustaqil  yechish  ko’nikmalarini  egallashi  lozim.  Bu  jarayonda  talaba  o’rganilayotgan 
fanning  ma’nosiga  chuqurroq  yetib  borgan  holda  aniq  amaliy  masalalarni  yechishda  umumiy  nazariy 
qonuniyatlarni  qo’llay  oladi.  Buning  uchun  talaba  amaliyot  darslarida  qiyinlik  darajasi  oshib  boruvchi 
kamida  5-6  ta  masala  yechishi  zarur.  Darsdan  tashqari  mustaqil  ish  va  uy  vazifasi  sifatida  talabaga 
o’rtacha  qiyinlikdagi  va  uslubiy  manbalardan  foydalangan  holda  yechish  mumkin  bo’lgan  masalalarni 
berish  maqsadga  muvofiq.  Bunda  o’tilgan  nazariy  ma’lumotlar  va  masalalar  yechishning  maxsus 
uslublaridan  foydalanilishiga  e’tibor  berish  kerak.  Shunday  qilib,  talabaning  fanga  kiruvchi  har  xil 
bo’limlariga  oid  masala-larni  nazariy  ma’lumotlarga  tayanib  yechishga  o’rgatiladi.  Bu  jarayonda  quyi-
dagi uslubiy xarakterga ega qoidalarni e’tiborga olish maqsadga muvofiq: 
  masalaning qo’yilishini qisqacha  yozish,  bunda  berilgan  ma’lumotlarning  hammasini SI  birliklar 
sitemasiga o’tkazish, lozim bo’lganda ba’zi spravochnik o’zgarmaslarini kiritish; 
  masalani  yechish  jarayonida  qo’llaniladigan  barcha  zaruriy  qonuniyatlarni  o’zida  aks  ettiruvchi 
noma’lumlarni izlashning mantiqiy yo’llarini topgan holda masalani tahlil qilish; 
  masala shartining grafik tasvirini (eskizini) chiza bilish; 
  masalani yechishning ketma-ketligini izohlashlar bilan bajara olish; 
  o’lchamlarni  tekshira  olish,  berilgan  ma’lumotlardan  to’la  foydalana  olish,  yechimning 
ishonchliligini baholay olish; 
  masalaning yechimini yetarlicha aniqlik bilan hisoblay bilish; 
  olingan natijalarning mantiqiy maqsadini baholay bilish va ulardan qaralayotgan mexanik jarayon 
uchun zaruriy xulosalar chiqara bilish. 
Talabaning  amaliyot  darslaridagi  topshiriqlarni,  uy  vazifalarini  va  mustaqil  ish  topshiriqlarini 
bajarishini nazorat qilish va baholashning quyidagi uslubiga e’tiborni qaratish maqsadga muvofiq: 
  uy vazifalarini tekshirish; 
  nazorat topshiriqlarini bajarishini tekshirish; 
  dars davomida o’zlashtirishini nazorat qilish; 
  mustaqil ish topshiriqlari himoyasi. 
Amaliyot  mashg’uloti  topshirig’ini  bajarishdan  kutiladigan  natijalar:  mavzu  yuzasidan  bilimlarni 
tizimlashtirish  va  mustahkamlash;  amaliy  masalalarni  yechishda  nazariy  tushunchalardan  foydalana 
bilish;  masalani  yechishning  to’g’ri  usulini  tanlay  bilish;  masalani  mustaqil  yechish  ko’nikmasini  hosil 
qilish; masalaning yechimini mustaqil tahlil qila bilish. 
mustaqil ish topshirig’ini bajarishdan kutiladigan natijalar: mavzuga oid qo’shimcha materiallarni 
axborot  manbalari  (kutubxona,  internet  tarmog’i  va  hokazo)  dan  topish,  konspektlashtirish  va  ularni 
o’rganish;  mavzu  yuzasidan  matn  bilan  ishlash,  bilimlarni  tizimlashtirish  va  mustahkamlash;  fikrlar 
ketma-ketligini tanlay bilish; o’z ustida malakaviy ishlashni o’rganib borish; nutqni rivojlantirish va eslab 
qolish  qobiliyatini  kuchaytirish;  o’z  fikri  va  guruh  fikrini  tahlil  qilib,  bir  yechimga  kelib,  yakuniy 
xulosani  bayon  qilish;  mavzuni  hayotiy  voqyealar  bilan  bog’lash;  mustaqil  tahlil  va  xulosalar  chiqara 
bilish. 
 

 
1.3.3. Mustaqil ish turlari: 
  takrorlash  va  mashq  qilish:  takrorlash;  tahlil  qilish;  qayta  ishlash;  mustahkamlash; 
chuqurlashtirish; eslab qolish; ko’nikma hosil qilish; malakani shakllantirish; 
  yangi  bilimlarni  mustaqil  o’zlashtirish:  yangi  mavzular;  axborot  manbaini  izlab  topish  va 
konspektlashtirish; mustaqil fikrlar tuzish; 
  ijodiy  xarakterdagi  ishlar:  muammoli  vaziyatlarni  aniqlash;  test  va  topshiriq  tuzish;  slaydlar 
tayyorlash; mustaqil qaror qabul qilish; yangi usullar yaratishga intilish. 
1.3.4. Mustaqil ta’limni tashkil qilishda foydalanadigan vositalar: 
  nazariy  mashg’ulotlarda  foydalanadigan  vositalar  (darslik;  o’quv  qo’l-lanma;  masala  va  mashq 
to’plami;  diapzaitivlar;  lug’atlar;  masalalar  to’p-lami;  magnit  yozuv;  video  yozuv;  o’rgatuvchi 
dasturlar; multimedia va x.z.); 
  amaliy mashg’ulotlarda foydalaniladigan vositalar (yo’riqnoma to’plami; tabiiy o’qitish vositalari; 
xarakatlanuvchi modellar; o’quv plakatlari; trenajerlar; yo’riqnoma texnJlogik kartalar; modellar; 
elektron kitoblar; maketlar va x.z.) 
1.3.6. Ta’lim umumiy shakllari: jamoaviy, guruh bo’lib, yakka tartibda (frontal, zveno, individual). 
1.3.7. Ta’lim usullari:  
  an’anaviy usullar (og’zaki, amaliy, ko’rgazmali, kitob bilan ishlash, video va audio usullar);  
  aniq  maqsadli  usullar  (bilimlarni  egallash;  malaka  va  ko’nikmalarni  shakllantirish;  bilimlarni 
qo’llash; ijodiy faoliyat; mustahkamlash; bilim, malaka va ko’nikmalarni tekshirish); 
  idrok  etish-bilish  faoliyati  xarakteriga  ko’ra  usullar  (tushuntirish  –  illyustrativ  (axborot  – 
reseptiv); reproduktiv; muammonli bayon qilish; qisman ijodiy (evristik); tadqiqiy); 
  didaktik  maqsadli  yo’naltirilgan  usullar  (ilk  bor  bilimlarni  o’zlash-tirish;  egallangan  bilimlarni 
mustahkamlash va takomillashtirish). 
1.3.8.  Yangi  pedagogik  va  innovasion  texnologiyalar  uslublari:  «Ma’ruza»,  «Muammo»,  «Blis-
so’rov»,  «Fikr,  sabab,  misol,  umumlashtirish  (FSMU)»,  «Muloqot»,  «Yozma  bahs», 
«Munosabat», «Taqdimot», «Loyiha».  
1.3.9. Ta’lim vositalari: 
  matnli  vositalar  (o’quv  dastur;  darslik;  o’quv  qo’llanma;  elektron  darsliklar  va  qo’llanmalar; 
uslubiy qo’llanma va ko’rsatmalar; tarqatma materiallar; imtihon va nazorat variantlari; testlar va 
hokazo); 
  tasvirli  vositalar  (fotosuratlar;  eskiz;  chizma;  sxema;  ramziy  tasvir;  reja  jadvallar;  simvollar; 
diagrammalar; grafiklar; slaydlar va hokazo); 
  modelli vositalar (asbob-uskunalar; stanoklar; yarim tayyor va tayyor mahsulotlar). 
1.3.10. Didaktik tamoyillar tizimi: ilmiylik, qulaylik, izchillik, uzviylik, nazariyaning amaliyot bilan 
bog’liqligi,  onglilik,  faollik  va  mustaqillik,  ko’rgazmalilik,  mustahkamlik,  guruh  qilib  o’qitish  hamda 
unda  individual  yondashishni  qo’shib  olib  borish,  o’qitishning  tarbiyalovchi,  rivojlantiruvchi  va 
takomillashtiruvchi xarakteri, o’qitishning kasbiy yo’naltirilganligi.  
1.3.11. Ta’limda o’quv-tarbiyaviy jarayonni tashkil etish shakllari: dars, fan, texnika to’garaklari, 
o’quvchilar ilmiy uyushmalari, sayohatlar. 
1.3.12.  Tarbiya  usullari:  ishontirish;  ijobiy  namuna;  mashq  qilish;  talablar;  xulqi  ustidan