|
X U L O S A
Amir Temur hayoti va faoliyati nafaqat o’zbek xalqi, balki jahon tarixining
ajralmas zarhal sahifalaridan biriga aylangan. U e’zozlanib, mehr bilan o’rganilib,
xalqimiz orasida keng va har tomonlama targ’ib-tashviq etilmoqda. Turli
tashkilotlarda o’tkazilgan ilmiy anjumanlar, nashr etilgan ilmiy kitoblar, yozilgan
maqolalar va asarlar ishonchli dalillar asosida zamonamiz talablaridan kelib
chiqqan holda aytilganligining hamda yaratilganligining shohididirmiz.
Boshqa adabiy turlarni zinhor kamsitmagan holda, qat’iy ravishda aytishimiz
lozimki, ulug’ daholarning hayotlari, faoliyatlarini yaratishda dramaning beqiyos
imkoniyatlari mavjud. Binobarin, sahna ko’lamining kengligi, rang-barangligi
bilan qahramon qiyofasini chuqur va jonliroq ifodalashda drama katta ro’l
o’ynaydi. Drama sahna, artislar ijrosi orqali insonlar qalbiga kuchliroq ta’sir etadi.
U jamiyat hayotining ham aks etishda ularning ijtimoiy-estetik fikrlarini uyg’otib,
mustahkamlashda alohida o’rin egallaydi. Chunki tomoshabinlar sahnadagi
voqealarga hayotiydek munosabatda bo’ladilar.
Drama zamon talablarini va ziddiyatlarini, qahramonlarning umrlari va
fojialarini tomoshabinlar huzurida to’la-to’kis ko’rsatib beradi. Hozirgi davrimizda
drama turi rivojida chuqur ichki siljishlar sodir bo’lmoqda, bularni biz uslubiy-
shakliy va ifodaviy izlanishlarda yaqqolroq ko’ramiz. Bularni ayniqsa, keyingi
yillarda yaratilgan Amir Temurga bag’ishlangan pyesalarda kuzatishimiz mumkin.
49
Harakterli tomoni shundaki, biz bitirish ishimizda obyekt qilib olgan
mualliflar ko’r-ko’rona harakar qilavermaydilar, davr mafkurasi talablarini
muvofiqlashtiramiz deb tarixiy haqiqatni buzmaslikka urindilar, aniq vaziyat-
holatlardan kelib chiqib, psixologik jihatdan asoslashga, hujjatlar asosida
dalillashga, turli soxtaliklar, uydirmalardan holi bo’lishga intiladilar. Shu sababli
pyesalarda kecha orqali bugunni ko’rish xususiyati seziladi.
Shu ma’noda o’zbek milliy dramaturgiyasi muayyan ijodiy ishlarni amalga
oshirganligi alohida diqqatga sazovordir.
Dramaturglarimizning sa’y-harakatlari, astoydil ijodiy mehnatlari bilan
Sohibqironning puxta, barkamol siymosi yaratildi, uning jangovar qiyofasi ko’z
oldimizda to’la salobati ila namoyon bo’ldi. Bu asarlarda Sohibqiron buyuk
sarkarda, yirik davlat arbobi, donishmand, o’tkir siyosatchi, g’amxo’r, samimiy
inson sifatida ifoda etilgan. Bundan tashqari Sohibqironning yoshligi, kamolotga
erishishi, dunyoqarashining shakllanishi, ruhiy olamining boyishi ham asarlarda
o’z ifodasini topgan.
Shuni alohida ta’kidlab aytishimiz kerakki, aksar mualliflarga “Temur
tuzuklari” ham, Sharafuddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” si ham juda qo’l kelgan.
Dramaturglar bu asarlarni o’rganib o’z fantaziyalarini mohirlik bilan ishlatib,
ijodiy muvaffaqiyatlarga erishganlar. Puxta dramalar falsafiy ma’no bilan
sug’orilib, tarixni tiriltirgan, o’tmish tajribasidan tarbiya urug’larini keltirib
chiqargan. Chunki, Amir Temur boshlab bergan ulug’vor ishlar zamondoshlarimiz
uchun ham ibrat bo’lib, adolatparvarlik, obodonchilik, bunyodkorlik borasidagi
keng ko’lamli faoliyatlarimiz uchun ham dasturulamal bo’lishi mumkin.
Islom Karimovning quyidagi so’zlari juda xarakterlidir: “Temuriylar tarixi
davlat muzeyi Sohibqiron Amir Temur shaxsiyatiga nisbatan yurtimizda tarixiy
adolat tantana qilganining yana bir amaliy isbotidir. Bu muzeyda bizning
o’tmishimiz ham, bugungi kunimiz va istiqbolimiz ham bamisoli ko’zguda aks
etganidek namoyon bo’ladi. Kimki o’zbek nomini, o’zbek millatining kuch
qudratini, adolatparvarligini, cheksiz imkoniyatlarini, uning umumbashariyat
50
rivojiga qo’shgan hissasini, shu asosda kelajakka ishonchini anglamoqchi bo’lsa,
Amir Temur siymosini eslashi kerak”
30
.
Yurtimizdagi tarixiy adolat tantana qilganining yorqin isboti Amir Temur
haqidagi pyesalardir. Shu bilan birga ular yuqorida qo’yilgan vazifani qisman
bo’lsa-da bajaryapti deb aytsak xato bo’lmas. Chunki, Amir Temur haqida
barkamol o’zbek milliy dramaturgiyasi mamlakatimizda ilm-fan, madaniyat va
san’at sohasidagi, rivojlanishlarini tarixiy ildizlarini jahonga keng ko’z-ko’z qilib
ko’rsatishga ma’naviy asos bo’lmoqda.
Hozirgi zamonda dramaturgiyamiz o’quvchi va tomoshabinlarning boy
tariximiz, milliy qadriyatlarimizga hurmat-izzatini oshirishga, Vatanimizga
muhabbat ruhini kuchaytirishga hizmat qilmoqda.
Biz ham o’z bitirish ishimizda Amir Temur haqida yaratilib, kitobxonlarga
yetib borgan dramatik asarlarning mohiyatini, undagi Amir Temur obrazining
o’ziga xos tomonlarini oz bo’lsa-da, oydinlashtirishga muyassar bo’lgan ersak,
mamnunmiz.
30
“
Халқ сўзи” газетаси. 2009 йил. 8 апрел.
51
Do'stlaringiz bilan baham: | 
