Alisher navoiy nomidagi o‘zbek tili va adabiyot universiteti o`zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti

 
14
Узвийлаштирилган давлат таълим стандарти ва ўқув дастури. Она тили. Адабиёт. Ўзбек тили. (5–9-
синфлар). –Т.: РТМ, 2010 йил. 82-бет.
 
15
Йўлдошев Қ., Ҳусанбоева Қ., Йўлдошева М. Кийиксўқмоқдаги йўловчи. Монография. – Т.: ЎзМЭ, 2014.
 

---

58 
ulug‘lari o‘z shaxsi bilan o‘sib kelayotgan avlod ma’naviyati shakllanishi va 
rivojlanishiga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi
” degan qarash mavjud. Yosh avlod ulug‘lar 
shaxsi ko‘magida o‘z-o‘zini tarbiyalashi uchun ularning shaxsiga xos sifatlarni 
bilishi, ulardan ta’sirlanishi, hayratlanishi va bahra olishi kerak. 
Ulug‘lardagi o‘quvchini hayratga solgan, uni ta’sirlantirgan, havasini 
uyg‘otgan sifatlar unga asta-sekinlik bilan “yuqa” boshlaydi. Hayrat va havas 
ta’sirida shoir yoki yozuvchi shaxsidagi o‘quvchi tuyg‘ularini junbushga keltirgan 
fazilatlar hech qanday tashqi zo‘riqishlarsiz, pand-nasihatlarsiz o‘quvchi 
shuuridan, ruhiyatidan joy ola boshlaydi. Adiblarning bunday fazilatlarini 
o‘quvchilarga ochib berish adabiyot o‘qituvchisining vazifasi hisoblanadi. 
Shoir Muhammad Yusufning shaxsi ham, avvalo, uning asarlarida o‘z 
ifodasini topgan. O‘qituvchi har qanday muallifning «men»i bilan bog‘liq 
sifatlarni uning yozganlaridan topa bilishi, adabiy ta’lim uchun muhim ahamiyat 
kasb etadi. O‘z topildiqlarini o‘quvchilari bilan bo‘lishmay, ularni o‘quvchilarning 
o‘zlari kashf etishlariga imkon yaratishi uning o‘qituvchilik mahorati namunasidir. 
shu ma’noda, avval shoirning shaxsi berkitilgan asarlarini kichik guruhlardagi 
o‘quvchilarga taqsimlab beriladi: 
Osoyishta o‘tmadi biror kunim, 
Talashib, tortishib tolmadim. 
Og‘irroq bo‘l inim, siporoq bo‘l inim… 
Men o‘z bilganimdan qolmadim. 
 
Quvroq bo‘l deyishdi, yolg‘on ham kerak, 
Jindek xushomad ham. Quloq solmadim. 
Oqni oppoq ko‘rdim, qorani qora, 
Men o‘z bilganimdan qolmadim. 
Ko‘nglim sezar, endi bu yog‘i ayon, 
Do‘stlarim… do‘stlarim, baxtli bolaman: 

---

59 
Yo Toshkentda eng zo‘r shoir bo‘laman, 
Yo uyimga ketib, ariq bo‘yida 
Yalpizga suyanib o‘lib qolaman! 
“Mehrim qattiq bo‘ldi” 
O‘qituvi va o‘quvchilar hamkorligiga asoslangan bunday darslarda kichik 
sheriklar shoir shaxsiyatidagi fazilatlarni to‘laroq his qilishlari uchun katta yoshli 
hamkor o‘z qarashlari-yu xulosalarini o‘quvchilarga uqtirish yo‘lidan bormay, 
shoirning 
misralarga 
tizilgan 
o‘zligini 
quyidagi 
shaklda 
savol-
topshiriqlargaaylantirmog‘i talab etiladi: «Birinchi to‘rtlikka e’tibor qarating: 
undan shoirning shaxsiga xos qanday sifatlarni ilg‘ash mumkin? “
Og‘irroq bo‘l 
inim, siporoq bo‘l inim…”, “Quvroq bo‘l, yolg‘on ham kerak. Jindek xushomad 
ham
” degan gaplar kimga tegishli deb o‘ylaysiz? Siz bu fikrga qo‘shilasizmi yoki 
yo‘qmi? Nega? Nima deb o‘ylaysiz, shoir “
…o‘z bilganidan qolma”
ganida 
nimalar nazarda tutilgan? U to‘g‘ri qilganmi, yo‘qmi? Sizning nazaringizda, uning 
o‘zi bilganlari nimalardan iborat bo‘lishi mumkin? She’rdagi 
«Oqni oppoq 
ko‘rdim, qorani qora» 
satrlarini qanday tushinish mumkin? Bu, sizningcha 
fazilatmi yoki illatmi?
“Ko‘nglim sezar, endi bu yog‘i ayon
” deganda Shoir nima 
demoqchi deb o‘ylaysiz? Shu misralar zamirida Shoir shaxsiga xos bo‘lgan 
qanday sifatlarni ilg‘adingiz? O‘zingizni u bilan taqqoslang. Ayting-chi, 
Muhammad Yusuf o‘zi aytmoqchi: “
Toshkentda eng zo‘r shoir
” bo‘loldimi, 
yo‘qmi? Buni siz nimalarda ko‘rasiz?» va hokazo. Bu savol-topshiriqlar bilan 
ishlash jarayonida o‘qituvchining roli faqat yo‘naltirib turishdan iborat bo‘ladi. 
Haqiqatlarni bolalarning o‘zlari kashf etadilar. She’rdagi muallif shaxsini ochib 
beruvchi jihatlar umumlashtirilib alohida sanaladi va daftarga yozib olinadi. 
Muhammad Yusufning ilohiy tuyg‘u – muhabbatga ham munosabati o‘zgacha: 
“