Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

Odamning yaratilishi. 
Q adim zam o n d a yom g'irdan hosil 
b o'lgan sellar Q o rato g 'ch i degan bir tog'dagi g'o rg a loyni 
surib keltirdi va bu loylarni o d a m sh ak lig a o 'x s h a g a n
y o r i q l a r g a t o ‘k d i. S uv b ila n t u p r o q b ir m u d d a t b u
yoriqlarda qoldi. Quyosh saraton burjida edi, issiqligi ju d a 
ham kuchli edi. Quyosh, suv va tuproq o 'sh a narsani qizdirib 
pishirdi. Bu g ‘o r xotinning qorni vazifasini bajardi. Suv, 
tu pro q va quyoshning h aro rati unsurlaridan iborat bo'lgan 
bu u y u m n in g u stid a n to 'q q i z oy m u tta s il sham ol esdi. 
Shundan keyin t o 'r t unsur birlashdi. T o 'q q iz oydan keyin 
bu y a ratilg a n d an inson sh ak lid a bir m axluq chiqdi. Bu 
insonga turk tilida «Ay A tam » deb ism berildiki, bu «Oy 
ota» demakdir. Bu «Oy ota» degan kishi toza havoli, shirin 
suvli yerga tushdi. Kuchi kund an -k u n ga ortdi, o 's h a joyda 
qirq yil qoldi. S o'ngra sellar bir q ancha vaqt oqdi, g'ordagi 
yoriqlarga yana loy to'Idi. Quyosh S unbula burjida edi. 
Quyosh bu tuproqni pishirdi. buning oqibatida tuproqdan 
yaratilgan inson xotin kishi bo'ldi. Bu xotin kishiga «Ayva» 
oti berildi. Bu «Oy yuzli» demakdir. Oy o ta bilan Ayva 
turm ush qurdilar. U lard an qirq bola dunyoga keldi. Yarmi 
erkak, yarmi ayol edi. Bolalar ham bir-birlari bilan turm ush 
qurdilar. O na va otalari vafot etganlaridan keyin ularning 
jasadlarini g'o rg a k o 'm ib , og'zini oltin eshik bilan yopdilar 
va eshikning yoniga gullar qo'ydilar.
Beruniy «Hindiston» asarida qadimgi turkiy shohlardan 
biri B a r h a t e g i n t a b i a t d a g i j o n s i z n a r s a d a n m o 'j i z a
topganligi haqidagi animistik afsonani keltiradi.
Barhategin afsonasi. H indlarning Q obulda turklar dan
podsholari bo'lgan. Aslida ular tibetliklar bo'lgan deyishadi.
Ulardan birinchi bo 'lib kelgcm Barhategin edi. U hech kim
kirishi m um kin bo 'Imagan bir g 'orga chalqancha yotib, surilib
kirgan va uning ichida suv bor bo 'lib, и bir necha kunlarga
22

---

) 'e tad igan taon mi ham shu joyga g 'amlagan. В и g 'or hozirgacha
ham ma ’lum bo 'lib, Var deb ataladi. Uni tabarruk deb ishongan
kishi и yerga kirib, qiynalib bo 'Isa ham, о 'zi bilan birga о 'sha
suvdan olib chiqadi. G'or og'zida bir t o ‘da dehqonlar ishlar
edi. Chunki bunday ishlar, agar biron kishi bilan kelishilmasa
va и kishi о 'sha jo yn i odamsiz qolmasligi uchun odamlarga
kecha-kunduz navbat bilan ishni davom ettirishni yuklamasa,
bu m umkin ham bo 'Imaydi. Ish yurishmaydi ham.
Barhategin g ‘orga kirganidan bir qancha vaqt о 'tgandan
keyin odamlar to ‘planishib turgan chog ‘da xuddi onadan yangi
tug'ilgandek, g'o rda n birov chiqib kela di va uni ham m a
ko'radi. U turklarga o'xshab egnidci to'n, boshida do'ppi,
oyog ‘ida mahsi kiygan va y a ro g ' taqib olgan edi. U kishi bir
ixtirochi va podsholik uchun yaratilgan inson uchrciydigan
la ’zim ga sazovor bo ‘Idi. Keyin о ‘sha yerlarni о ‘ziga qaratib,
о ‘zini Qobul shohi deb atadi. Podsholik ancha vaqtgacha,
oltmish yillar chamasi uning avlodi qo ‘lida turgan.