Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

Et-ul bu kishi ко ‘ngli artar yidir,
E ti kad kadazgu e qilqi qadir.
(Kishi ко 'ngli go 'shtdir, hidla buzilur,
Go 'shtni avaylagin, ey f e ’li qodir).
Necha kad er ersa yung ‘a g ' tinglamas,
Uzunchi ara kirsa sernu umas.
( Yaxshi odam g ‘iybat tinglamas bo 'Isa,
G'iybatchi ora kirsa о 'zni tutolmas).
Necha k ad bek ersa о ‘qushlug ‘ udug
Yung ‘ag 'chi yaqin bo 'Isa tegrur у udug ‘.
( Qanchalik yaxshidir, zakovatli bek,
Chaqim chiyaqin bo 'Isa ketar ulug'lik).
Ко ‘ngul beg turur bu et о "z qul asir,
Ara so ‘zka tumlir arala isir.
(Ко ‘ngil beg, tanu jon unga qul, asir,
Goho so ‘zga sovur, gohida isir).
Kishi tab
’/' 
to ‘rt ul qarishma yag 'i,
Biri kuldurur bir qilur un cho ‘g
7.
(Kishi ta ’bi turli, aralash dushman,
Biri kuldirar, g ‘avg ‘o qiladi biri).
Biri evsa biri amulluq tilar,
Biri kulsa biri sig ‘itqi ular.
( Biri shoshsa, biri sokinlik tilar,
Biri kulsa, biri yig
7' 
ulashar).
Sevinchlig
‘ 
tedukta saqinch keldurur,
Saqinchlig ‘ tesa bu sevinch kuldurur.
(Sevin topgcmda alam keltirar,
Alum kelganda sevinch kuldirar).
78

---

Midiya hukm dorining skiflar xoqoni Madini zaharlab 
o'ldirishiga oid tarixiy voqea keyinchalik turkiy xalqlar 
o g 'z a k i ijodida yuzaga kelgan yirik ep o slard a h am o 'z
ifodasini topdi. O 'zbeklarning «Alpomish», qirg'izlarning 
« M an as» d osto n la rid a, turkiy xalqlar o 'r ta s id a Alp Er 
T o ‘nga nom i bilan b o g 'la n g a n rivoyat va afso n ala rd a, 
anatoliya (hozirgi Turkiya) turklari orqali bizgaeha yetib 
kelgan «Alp E rT o 'n ga» dostonida, M ahm ud Koshg'ariyning 
«Devonu lug‘otit turk» kitobida saqlangan marsiyada ushbu 
voqelik t a ’siri mavjud. Shuningdek, fors-tojik adabiyotidagi 
Kayxisrav va Afrosiyob turkum iga oid o ‘nlab afsonalar, 
h atto Firdavsiyning «Shohnoma»si ham qadimgi midiya va 
skif hukmdorlarining ziddiyatli kurashlaridan badiiy oziq 
olgandir.
T u rk iy q a h r a m o n la r n i yengishning m id iy ach a usuli 
«Alpomish» dostoni syujetida t o ‘la saqlangan. Alpomish 
q a lm o q s h o h la sh k a rla rig a q ir g ‘in soladi va q a lm o q la r 
vahima ichida qoladi. Alpomishni y o'qotish k atta kuchni 
talab etadi. Aytish mum kinki, unga teng keladigan bahodir 
y o ‘q edi. K a y x is r a v M a d i n i a y y o r l i k b il a n y a k s o n
qilganidek, u ham ayyorlik yo'lni top ad i. O 'z b e k la r va 
q alm oqlar urushida o ‘g'illarini yo'q otg an , Alpomishning 
d o 's ti Q orajonning onasi Surxayl bu vazifani ijro etadi. 
U ning rejasi bilan A lpom ishning qaynotasi Boysarining 
m o l- m u lk i ta l a n a d i . Bu v o q e a n i e s h it g a n A lp o m is h
qaynotasini olib kelish uchun qalm oqlar yurtiga jo'naydi. 
Tuzilgan rejaga k o ‘ra, Alpomishni Chilbir ch o 'lid a turli xil 
ichimliklar, behush qiladigan dorilar va o'ziga oro bergan 
qizlar k u ta y o tg an edi. A lpom ish va u ning yigitlarining 
ziyofat qilinishi Kayxisravningmehmondorchiligini eslatadi. 
A l p o m i s h s h a r a f i g a u y u s h t i r i l g a n z i y o f a t d a h a m
s h a r o b x o ‘rlik a v jig a c h iq a d i. Q iz la r o 'z n a g 'm a l a r i .
sharobga qo'shilgan dorilari bilan yigitlarning aqlini olishib, 
hushidan ketkazishadi.
79

---