Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

er, erlik, xon, bagatur, maadir,
bootur, paxatur, madur, о1ыр, alp, kuchu, bagu, mergen,
bo‘ko‘ 
kabi so'zlarning barchasi kuchlilik, bahodirlik va 
q ahram onlikka nisbatan qo'llaniladi.
Turkiylarning afsonaviy qahram oni timsoliga aylangan 
Alp Er T o 'n g a tarixiy shaxs Madining umum lashgan badiiy 
obrazidir. Alp Er bilan M adi bir xil m a ’nodagi ismlardir. 
M adi - M aadirning qisqargan shakli bo'lib, u b ah o dir (alp 
er) mazmunini beradi. Hozir bu so‘z tuva tilida qo'llaniladi 
va u M a :a d ir s h a k lid a yoziladi. T u r k i y l a r d a
M 
va В 
tovushlari almashuvchandir (bayram - may ram. bo'yinchoq 
munchoq kabi). Demak, Ma: adir - Bahodir - Alp Er 
m ilo dd an oldingi VII a srd a y ash agan tu r k x o q o n in in g
nomidir. M ah m u d Koshg‘ariy va Y u su f Xos Hojib Alp Er 
T o ‘n g a fo r s iy a d a b i y o t d a A f r o s i y o b n o m i b ila n
tasvirlanishini k o ‘rsatishadi. «Devonu lug‘otit turk » d a Alp 
Er T o ‘nga obrazi yaratilgan xalq dostonining parchalari 
h am saqlangan. Alp Er don o , zu k k o , ta d b ir k o r xoqon 
b o ‘lgan. U aytgan hikmatli so ‘zlar o ‘z qavmlari o ‘rtasida 
m ash h u r edi. « Q u tad g 'u bilig»da bu hikm atlardan 
0
‘rinli 
foydalanilgan. D osto n dag i «Alp Er T o 'n g a » , «Alp Er», 
« T o 'n g a Alp Er», «Jahongir kishi», « D o n o elbegi», «Elchi 
boshi», «Beklar begi», «Botir kishi» nomi bilan keltirilgan 
hikm atlar turkiylarning qadimiy xoqonlariga daxldordir. 
Quyidagi m a tn lar buning yorqin misoli b o ‘la oladi.
Neku ter eshitgil To ‘nga Alp Erig,
Bilih so ‘zlcimish ко 'r bu о
7 
sav irig.
(Nima der eshitgil, Alp Erig To'nga,
Bilib aytmish о 'git, nasihat senga).
77

---