Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

Sakkizinchi afsona:
Afrosiyob - mehribon ota. 
Aytadilarki, Afrosiyobning bir 
qizi bo'lib, uning doim o boshi o g ‘rir edi. R om tinga kelib 
turib qolganidan keyin bu yerning havosi muvofiq kelib, 
darddan xalos b o ‘Idi va bu joyga «oromi tan» - «tan oromi» 
deb nom qo'ydi. Oddiy xalq esa buni «Romitin» deydilar 
(Narshaxiy. Buxoro tarixi).
To ‘qqizinchi afsona:
A frosiyobning q a tl e tilish i. 
K a y q u b o d d a n s o ‘ng 
Kaykovus podshoh bo'ldi.
Kaykovusning bir farzandi bor edi. Uni tarbiyasi uchun 
R u s ta m i s h a d id bin Z ol bin P a r is h o n bin J u z a n g bin 
G e r s h a s p g a to p s h ir d i . R u s ta m S iisto n va u n g a to b e
viloyatlarga voliy erdi. Rustam bolaga ju d a yaxshi t a ’lim- 
tarbiya berib, s o 'n g otasi K aykovus h u zu rig a yubordi. 
A frosiyob ju d a m a m n u n bo'ldi. U A frosiyob qizi yoki
226

---

Y a m a n viloyati p o d s h o h m in g qiziga u y la n g a n edi. U 
Jam ilabonu Siyovahshning husni jam oli va fazlu kamolini 
k o 'rib , unga giriftor b o ‘lib, ani m u dd ao si husuli uchun 
o'ziga targ'ib va ko'ngil xohishi b o ‘lgan am rga taklif etdi.
U xotin Siyvahsh bilan otasi Kaykovus o ‘rtasiga sovuqlik 
tu s h ird i. S iy o v ah sh b u n d a n x a b a r t o p g a c h , R u s ta m i 
s h a d id d a n iltim o s qilib, o ta s i d a n u n g a T u r k i s t o n g a .
Afrosiyob bilan umshga ketishga ruxsat olib berishini so‘radi. 
Ruxsat b o ‘lgach, Siyovush Turon bilan urushga ketdi.
Qattiq urushlardan so‘ng Siyovahsh Afrosiyob bilan sulh 
tuzishga keldi. Otasi unga qarshilik qildi. A m m o shahzoda 
o ‘z v a’dasidan qaytmadi. U o ‘zining Afrosiyob xizmatiga 
o ‘tajagini bildirdi. S o ‘n g s h u n i qildi. Afrosiyob Safo Farid 
degan parichehra qizini Siyovahshga erga berdi. Siyovahsh 
bilan h a m su h b a t b o ‘lgan ja m o a n in g u n g a moyil b o ‘lib 
qolishidan, shahzodaning fazli kamolidan xavotir b o ‘lgan 
Afrosiyob o ‘z taxtiga voris chiqib qolishidan q o ‘rqdi. Uning 
ikki o ‘g ‘li v a b i r o d a r i h a s a d y u z a s id a n bu ta h lik a n i 
kuchaytirdilar, natijada, Afrosiyob Siyovahshni oMdirishga 
am r qildi va uni qatl ettirdi.
S iy ov ah sh n in g rafiqasi K ay x israv g a h o m ila d o r edi. 
S ip o h la rd an Q iyron bin K a s ’on uni saq lab qoldi. Bola 
t u g ‘ildi. U n i Q iy ro n b a l o g ‘a t g a y e tk a z d i. S iy o v ah sh
o ‘limidan x ab ar topgach, Shodvas bir q o ra kiyim kiyib, 
m o tam tutdi. Afrosiyob Shodvasdan bu kiyimning odatga 
x ilo f e k a n in i a y ts a , S h o d v a s b u g u n b iz g a z u lm a t va 
qo rong'ulik kunidir dedi. M usibat hang o m id a q o ra libos 
kiyish shundan odat bo'lgan.
K aykovus v afotidan s o ‘ng E ro n d a K ayxisrav taxtga 
o it i r d i . U ning onasi A frosiyobning qizi F a rid edi. Shu 
tufayli Kayxisrav Afrosiyob taxtiga voris edi. Kayxisrav t o ‘rt 
to m o n d an turk yeriga hujum boshladi. U ru sh d a besh yuz 
oltmish ming o d am o'ldi, o ‘ttiz ming asir qilindi. Fors 
la s h k a r b o s h is i G u d a r z edi. U n g a I s f a h o n va J u r jo n
227

---

h o k im lig in i b e rd i. A f r o s iy o b S h a y d o d eg an o ‘g ‘lini 
Kayxisrav jangiga yubordi. A m m o u yengilib qatl etildi. 
S o ‘ng Afrosiyob o ‘zi askar yig‘ib bordi. A m m o yengilib, 
Ozarbayjonga ketdi.
Kayxisrav uni t a ’qib qilib borib tutdi va qatl etdi. So'ngra 
O z a r b a y j o n d a n q a y t ib k eldi. A f r o s i y o b n in g o 'r n i g a
Kaybavosif degan kishini taymladi.
K ay x israv o ta si S iy o v a h s h o ‘ch m i o lg a ch , o 'r n i g a
Luhraspni tayin etib, o ‘zi zohidlik ixtiyor etdi va ahli a ’yoni 
bilan g ‘oyib b o ‘ldi.
P o d s h o lik m u d d a ti oltm ish yil b o ‘ldi. (Ib n al-Asir. 
«Tarixi komil»).