Alisher Navoiy 1 library ziyonet uz

Majol i s  un-Nafoi s  (II -  qism) 
Alisher Navoiy 
 
59 
library.ziyonet.uz/ 
 
Navoiy shoir she’riyatidagi badiiy obrazlarning oʻziga xosligi haqida fikr bildiradi va shu 
she’rni shoir Jomiy huzurida oʻqib berganida, u shunday deganini keltiradi: «Mirzo, she’r 
aytasiz yo odam qoʻrqutasiz?». Oʻsha vaqtlarda buoʻnday goʻzal zarofat, mutoyibalar 
xalq orasida tez tarqalib ketar edi. Suhayliyning forsiy devoni Tojikistonda 
Sharqshunoslik institutida, «Layli va Majnun» dostoni esa Bodlean ra Oksford 
kitobxonalarida saqlanadi. 
 
39. Tarj.: Vaysiy va Sogʻariy ikkovlari Haram (Makka)ga safar qilmoqchi boʻldilar. 
Lekin u biri eshagi yoʻqligidan va bunisi eshakligidan u yoʻldan qoldilar. 
 
40. Tarj.: Mening koʻzim injulari [yoshlari] bilan bahor buluti birday. Mening nolayu 
zorim bilan bulbul navosi birday. 
 
41. Hazrat Shayx — Abu Muhammad Ilyos ibni Yusuf ibni Zakiy Muayid (tugʻ. 1141, 
Ganja — vaf. 1209, oʻsha yerda) Nizomiy Ganjaviy nomi bilan mashhur shoir. Birinchi 
marta besh dostondan iborat «Panj Ganj» (Besh xazina) nomi ostida «Xamsa» yaratgan; 
«Maxzan ul-asror» (Sirlar xazinasi), «Xusrav va Shirin», «Layli va Majnun», «Haft 
paykar» (Yetti goʻzal) va «Iskandarnoma». Oxirgi doston «Sharafnoma» va «Iqbolnoma» 
nomli ikki qismdan iborat. 
 
Davlatshoh Samarqandiy Nizomiyni sohibi devon shoir deb ta’riflaydi va uning hajmi 20 
ming baytdan iborat deb yozadi. Eron olimlari chop etgan shoir lirikasida 16 qasida, 192 
gʻazal, 5 qit’a, 68 ruboiy va 17 fard jamlangan. 
 
Nizomiydan keyin uning dostonlariga javob yozish an’anasi boshlangan. Navoiy ham 
turkiyda «Xamsa» yaratadi, undagi har bir dostonda Nizomiyni oʻzining buyuk ustodi 
sifatida tilga oladi. «Nasoyim ul-muhabbat»da Nizomiyni buyuk shayxlar sirasida 
keltiradi va shoir dostonlaridagi «Nazmlar agarchi zohir yuzidan afsonadur, ammo 
haqiqat yuzidin haqoyiq (haqiqatlar) kashfi va maorif bayonigʻa bahonadur» deb 
ta’riflaydi. Bu yerda Navoiy Fasih Rumiyning Nizomiy Ganjaviyning «Maxzan ul-
asror»iga javob yozgani haqida ma’lumot beradi. 
 
42. Tarj.: Sendan kimdir eshitgan har bir nafasni [soʻzni] shaksiz undan oʻzga ham 
eshitadi. 
 
43: Tarj.: Yor vasli koʻyida koʻp yugurdim, [ammo] ishning haqiqati bilan tanish boʻlgan 
hech kimni koʻrmadim. 
 
44. Tarse’ san’ati — badiiy san’atlardan. She’rda birinchi misra’ soʻzlari bilan ikkinchi 
misra’ soʻzlarining bir-biriga ohangdosh, vazndosh va qofiyadosh boʻlib kelishidir. 
 
45. Tarj.: Oʻzni zarra qadar [ham] mavjud deb bilmaslik, kerak. Yaxshi-yomon soʻzni 

---