Alimova shahnoza maqsudovna xorazm (qipchoq) shevasining leksik-grammatik xususiyatlari

O‘g‘uz 
Qipchoq 
Adabiy orfografik
Jin qashti 
Gi:t 
Gali:n
Yenga 
Biqcha 
Belvag‘ 
Giyav 
Gengash 
Toyliq 
Gäli:n rommal 
Manglaycha 
Qiz yig‘nar 
Chöpchima, shörtak 
Juznä 
Kelin 
Yängä 
Bo‘xcha 
Belbau 
Kuyav 
Kengash 
Toyana 
Xashiya rommal 
Peshonabau 
 
Qiz yig‘in
To‘y 
boshlanmasdan 
oldin qozon boshida 
oshpazlarning
uyushtiradigan ziyofati.
Quda tarafga bosh oyoq 
sarpo qilish 
Kelin 
Yanga 
Bo‘xcha 
Belbog‘ 
Kuyov 
Maslahat oshi 
To‘yona 
Tevaragiga 
chiziq 
tortilgan ro‘mol 
Durracha, peshonaga 
bog‘lanadigan ro‘mol 
Qiz bazmi 

---

53 
Bu etnografizmlarning ko‘pchiligi “Devoni lug‘otit turk” asarida 
quyidagicha ko‘rinishda uchraydi: 
DLT da 
shevada 
Adabiy orfografik 
Mamu 
Egatlik 
Itgak 
Qazin 
Kurshag 
Sagu 
Jufush 
Judruk 
Didak
burunchak 
Yanga 
Kelin 
Biqcha 
Qayinna 
Belbau 
Xashiya 
Toyliq 
Yo‘q 
Xashiya romal 
peshonabau
Yanga 
kelin 
bo‘xcha 
qaynona 
belbog‘ 
xoshiya, naqsh 
to‘y sovg‘asi. 
Ko‘rpa-to‘shak 
Xoshiyali romol 
durracha 
Etnografizmlarning ko’pchiligi adabiy tilda ham shu shaklda, ba’zan 
ayrim fonetik farqlarga uchragan holda uchraydi. Masalan: savchi—sovchi, 
kelin—kelїn, kuyavjora—kuyovjo‘ra, patia toy—fotiha to‘yi, kelin salam—kelin 
salomi, yang—yanga kabi.
Xorazm shevalarida yana shunday etnografizmlar borki, ular faqat yerli 
aholi uchungina tushunarlidir: taq jinar, kelin böräk kabi. 
Bundan tashqari Xazoraspning Sharlovuq pristanida, Urganch 
tumanining Cholish va Bekobod qishloqlarida Boshqirshix qishlog‘ining qo‘l 
qismida, Gurlan tumanining Chinobod posyolkalarida qisman qozoqlar ham 
istiqomat qiladi.
Yuqoridagi millat vakillarining aralash holda yashashlari ularning 
shevalarida sezilarli holatlarni yuzaga keltirgan. Bu holatlarning ko‘pchiligi asosan 
ularning tillarida ozmi-ko‘pmi mushtarakliklarni yuzaga keltirgan. 
Bu mushtarakliklar ularning tillarida aks etib, bu xalqlar qadimdan 
madaniy-iqtisodiy-siyosiy aloqada bo‘lganidan dalolat beradi.