Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

 еттинчи 
хусусияти
 
ва энг баҳсли 
масаласи
– замонамизнинг халқаро муносабатлари ва давлатлараро 
қоидаларини ким – халқаро ташкилотлар ѐки гегемонликка 
интилаѐтган АҚШ – бошқариши кераклигини аниқлашдан иборат. 
Америка олимлари ҳозирги жаҳон “маърифатли бошқарувга 
муҳтож” ва бундай ролни айни АҚШ ўйнаши мумкин, демоқдалар. 
Улар АҚШнинг ҳозирги жаҳон иқтисодиѐти ва сиѐсатидаги ўрни ва 
роли унга жаҳонга йўлбошчилик қилишни ўз зиммасига олиш ва 
шу билан сайѐрада тинчлик, хавфсизлик ва осойишталикни 
таъминлаш имконини беради, деб ҳисобламоқдалар. Уларнинг 
фикрича, АҚШнинг ҳарбий, иқтисодий, сиѐсий, ижтимоий ва 
маданий қудрати жаҳон раҳнамоси ролига тўла мувофиқдир. 
Айни чоғда бошқа фикрлар ҳам мавжуд. Мисол тариқасида 
Хитой, Россияни, АҚШнинг Ғарбий Европадаги иттифоқчилари 
бўлган Франция ва Германия ва бошқа давлатларни айтиш мумкин. 
Бу мамлакатлар янги дунѐ тартиботи ва унинг негизидаги 
геосиѐсий муносабатлар коллектив масъулият ва коллектив 
аралашувни тақозо этади, деб ҳисоблашади. Шунинг учун ҳам 
халқаро муносабатлар БМТ, унинг Хавфсизлик Кенгаши доирасида 
ҳал этилиши, барча масалалар юзасидан айни шу ташкилотда 
умумий розиликка эришиш лозим. 
1950 йиллардан шаклланган ҳарбий мувозанат ва коллектив 
хавфсизлик системасининг бузилишини ҳозирги жаҳон системаси 
геосиѐсий тартиботининг 
саккизинчи
хусусияти, деб ҳисоблаш 
мумкин. Бир вақтлар жаҳонда ҳукм сурган миллий давлатлар ва 
империяларнинг ҳарбий кучлари мувозанати, қарама-қарши ҳарбий 
блоклар (НАТО ва Варшава Шартномаси Ташкилоти) энди ўз 
ўрнини АҚШ ва унинг НАТОдаги иттифоқчиларига бўшатиб 
берди. Ҳозирги вақтда НАТОдаги давлатлар жаҳоннинг барча 

---

393 
ҳудудларига ҳарбий аралашув ва ҳарбий таъсир кўрсатиш 
имкониятига эгадир. 
Ҳозирги жаҳон геосиѐсий воқелигининг моҳиятини ташкил 
этувчи