Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

Тўртинчи 
хусусият – иерархиянинг қандай поғонасида 
туришидан, қайси миллий, диний ва ижтимоий гуруҳга 
мансублигидан қатъий назар, барча давлатлар ва халқлар табиат ва 
жамиятнинг глобал муаммолари олдида аста-секин бир хил вазият 
эгалламоқдалар, сайѐранинг тақдири учун уларнинг ҳаммаси 
зиммасига бир хил масъулият юклатилган; демак улар 
инсониятнинг глобал умумийлиги реал эканини тушуниб етган. 
Жаҳоннинг 
ҳозирги геосиѐсий системасини тавсифлаб 
берадиган 
бешинчи 
хусусият шуки, у капиталистик ишлаб 
чиқариш муносабатлари ва мафкурасига асосланган. Капитализм ва 
социализм ўртасидаги Иккинчи Жаҳон урушидан кейин юзага 
келган глобал қарама-қаршиликда Ғарбнинг ғалабаси бозор 
муносабатлари ифодаси бўлган капитализмнинг ўзини “жаҳон 
тартиботи”нинг альтернативасиз иқтисодий асоси деб эълон 
этишига сабаб бўлди. Бу эса, тегишли равишда, янги мустақил 
давлатларнинг айни капитализмни тараққиѐтнинг ягона шарти ва 
демократлаштиришнинг моддий асоси сифатида танлашига асос 
бўлди. 
Ҳозирги жаҳон системаси ва унинг геосиѐсий тузилмасининг 
мафкуравий негизлари Ғарб турмуш тарзи ва маънавий 
қадриятларининг 
жозибадорлиги, 
тараққийпарварлиги, 
инсонпарварлиги ва либераллигига асосланади. Глобаллаштириш, 
универсаллаштириш ва ижтимоий-сиѐсий интеграциялаш ѐрдамида
бутун жаҳонда кишиларни тарбиялаш ва маънавий бойитишда бу 
қадриятлардан фойдаланилмоқда.
Халқаро бирлашмалар, ташкилотлар томонидан ижтимоий-
сиѐсий тамойиллар халқаро муносабатлар системасининг асослари 
сифатида аста-секин 
либераллаштирилаѐтганини
жаҳон системаси 
янги геосиѐсий тартиботининг
олтинчи
характерли хусусияти деб 
ҳисоблаш мумкин. Бир вақтлар жаҳонда кўпдан-кўп тарафдорлар 

---

392 
топган ва муайян давлатларнинг асосий мафкуравий тамойилига 
айланган фашизм, социализм сингари қадриятлар ўз ўрнини аста-
секин либерализмга бўшатиб бермоқда. Тўғри, бугунги кунда 
инсоният жаҳонда миллатчилик ва диний ғоялар кенг 
ѐйилаѐтганидан муайян даражада ташвиш ҳам тортмоқда. Бироқ 
Ғарбнинг иқтисодий, сиѐсий ва маънавий ҳаѐтида тўла қарор 
топган ва жаҳонда ниҳоятда оммабоп шаклда тарғиб этилаѐтган 
либерализм ғоялари эндиликда янги дунѐ тартиботининг мангу 
қадрияти сифатида баҳоланмоқда. 
Ҳозирги жаҳон системасининг