Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

Халқаро ҳудудлар
(бу бирон-бир давлат суверенитети остида 
бўлмаган макондан иборат. Анъанавий тарзда бу ерга очиқ 
денгизлар 
ва 
уларнинг 
ҳаво 
макони, 
давлатларнинг 
юрисдикциясидан ташқаридаги денгиз ва океанлар туби, 
Антарктида, космик фазо, Ой ва бошқа сайѐралар киритилади).
4.
Аралаш режимли ерлар 
(иқтисодий зоналар ва қитъа шелфи 
шу гуруҳга оиддир. Соҳил давлатлари бу ерда фойдали қазилма 
бойликларини излаш ва фойдаланиш ҳуқуқига эгадир). 
5.
Муваққат режимга эга ҳудудлар 
(бу ҳудудлар статуси ҳам 
халқаро ҳуқуқ билан аниқланади. Хусусий мандатга эга бўлган, 
статуси аниқланмаган ва ҳеч кимга қарашли бўлмаган ерлар, икки 
томонлама тобеликдаги ерлар (кондоминиум), қарам ўлкалар, 
протекторатлар, мустамлакалар). 
6. 
Давлат ҳудудининг қисми ҳисобланадиган мухтор 
маъмурий маконлар 
(ички бошқарув ҳуқуқига эга бўлган 
федератив тузилмалар, масалан, Россия Федерациясининг 
субъектлари, француз коммуналари ва департаментлари шулар 
жумласидандир). 
7. 
Назорат этилмайдиган ерлар
1
.
1
СССРнинг тарқалиши ва ҳозирги жаҳон зиддиятлари реалликлари натижасида “назоратсиз макон” номли 
янги ер нави майдонга келди. Бу ерлар на халқаро ҳуқуқ, на конкрет давлатнинг суверен бошқаруви 
таъсири доирасидадир. Масалан, сепаратист режимлар фаолият юритаѐтган Тоғли Қорабоғ, Абхазия, 
Приднестровье ҳудудлари ҳуқуқий томондан Озарбайжон, Грузия, Молдавияга қарашли бўлса-да, амалда 
ҳеч кимга тобе эмас ѐки бу ҳудудлар халқаро ҳуқуқ тан олмаган ўз режимларининг назорати остидадир. Ёки 
Фаластин давлати, Шимолий Қибрис Турк Республикаси, Афғонистоннинг толиблар, Колумбиянинг 
наркобаронлар қўли остидаги вилоятлари, Дудаев даврининг Чеченистони ва б. ерларнинг статуси аниқ 
бўлмагани учун улар назоратсиз ерлар сирасига киради.

---

242 

Дастлабки тўртта ҳудуднинг статуси халқаро ҳуқуқ нормалари 

билан тартибга солинади, бешинчи турдаги ерлар бўлса, кўпроқ 
мамлакат ички ҳаѐтининг конституциявий-маъмурий тузилишига 
оид статусга эгадир. Охирги турдаги ҳудудлар, номидан кўриниб 
тургани сингари, ҳеч қандай ҳуқуқий статусга эга бўлмаган 
назоратсиз ерлар ҳисобланади ва айрим ғайриқонуний режимлар, 
этник-сепаратчи гуруҳлар ѐки қуролли тўдалар томонидан 
бошқарилади. 
Геосиѐсий маконни