Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

S o ‘zak (gonoreya). 
S o'zakni qo'zg'atuvchisi gonokokk bo'lib, 
u faqat nam m uhitda ko'payish xususiyatiga ega, shuning uchu n 
u tashqi m uhitda tez nobud bo'ladi. Infeksiya, asosan, jinsiy yo'llar 
orqali yuqadi. S o'zak tarqalishi jih atid an trixom onozdan keyin 
ikkinchi o'rinda turadi. So'zak ko'p o'choqli kasallik bo'lib, akusher- 
ginekolog, derm otovenerolog, urologga m urojaat qilgan ayollar 
kompleks ravishda gonokokklami aniqlash uchun tekshirilishi lozim. 
S o'zak tashxisi anam nez, jinsiy a ’zolarni k o 'rik d an o 'tkazish va 
laboratoriya tekshiruvlariga (m ikroskopik, bakteriologik) asoslanib 
qo'yiladi.
Sifatli surtma jinsiy a ’zoning turli joylaridan 2%li borat kislota 
eritm asi yoki oddiy qum q, steril paxta tam poni bilan yaxshilab 
tozalangandan keyin olinadi. Surtmani siydik yo'li kanalidan, bacha­
don bo'yni kanalidan, to'g'ri ichak, qin dahlizi, vestibular bezlardan 
olish zamr. Buning uchun aw al qin tom ondan bezlar massaj qilinadi.
So'zakka surtma olish.
Jihozlar:
kreslo, ko'zgu, q o 'lq o p , kornsang, pinset, buyum
oynasi, steril sh arch a va salfetkalar, 3%li xloram in eritm asi, 
dez.eritm a, 2% li borat kislota eritm asi, surtm a u ch u n y o'llan m a, 
natriy xloridning izotonik eritm asi.
167

---

Muolajani bajarish tartibi:
—
m uolaja m ohiyati bem orga tushuntiriladi;
— bem or kresloga yotqiziladi;
— q o ‘lqop kiyiladi;
— dez.eritm a bilan tashqi jinsiy a ’zolar yuviladi;
— 2 %li borat kislota eritm asida h o ‘llangan kornsangdagi 
sharchalar bilan surtm a olinadigan sohalar artiladi;
— alohida pinset bilan quyidagi tartibda surtm a olinadi: siydik 
yo‘li kanali teshigidan, anus va qindan; qin to m on dan vestibular— 
dahliz bezlari massaj qilinadi va shundan keyin ularni siqib turib 
surtm a olinadi;
— to ‘g‘ri ichakdan chiqayotgan ajralm alarni olish uchun unga 
50—80 ml natriy xloridning ilitilgan izotonik eritm asi yuboriladi. 
Yuvindi steril idishga yig‘iladi. Suyuqlikdan shilimshiq donachalam i 
olib, buyum oynasiga yupqa qilib surtiladi;
— bachadon b o ‘ynini ko ’zgu bilan ochib, qin va b achadon 
b o ’yni paxtali sharchalar bilan artiladi;
— qinning yuqori qism idan surtm a olinadi;
— anatom ik pinset yordam ida servikal kanaldan surtm a (1 sm 
chuqurlikka kiritib, servikal kanaldan) olinadi;
— barcha olingan surtm alar turli xil buyum oynachalariga 
yupqa qilib surkab va spirt alangasida quritiladi;
— k o ’zgu va pinsetlar 3%li xloram inga solinadi;
— q o ’lqopni yechib, q o ’llar yuviladi;
— h am m a surtm alarga yo ’llanm a yozib, laboratoriyaga yubo­
riladi.
Surunkali so ’zakda q o ’zg’atuvchi—provokatsiya (qo ’zg’atish) 
usulidan foydalanib aniqlanadi.
1. K i m y o v i y u s u l . Siydik kanali teshigiga 1 —2 %li kumush 
nitrat eritm asi surtiladi. B achadon b o ’yni kanaliga esa 2—5 %li 
kum ush nitrat yoki glitserinli Lugol eritm asi surtiladi.
2. B i o l o g i k u s u l . 0,5 ml gonovaksinayoki pirogenal mushak 
orasiga yuboriladi, sh un ingdek, 2 %li sinestrol ham q o ’llash 
m um kin.
3. A l i m e n t a r u s u l : ach ch iq -sh o ’r ovqat, spirtli ichim - 
liklar tavsiya etiladi.
4. T e r m i k u s u l : induktoterapiya yoki diaterm iya tavsiya 
etiladi.
S o’ngra yuqoridagi usul asosida surtm a olinadi. Provokatsiya 
hayz k o ’rish tugashi bilan o ’tkazilsa, natija yaxshi b o ’ladi. Belgilar 
tu rli-tu m an k o ’rinishda nam oyon b o ’ladi.
168

---

K asallik yuq qan dan 3—4 ku n d an keyin aniq sim ptom lari 
nam oyon bo'ladi. Bem or tashqi jinsiy a ’zosining lovullab achishishi 
va qichishi, ju d a k o ‘p ajralm a, siydik ajratganda, defekatsiya 
paytidagi og 'riq d an shikoyat qiladi, te z-tez bartolin it belgilari 
bezovta qiladi, obyektiv ko'rik da siydik chiqazish kanali teshigi, 
tashqi jinsiy a ’zolar atroflarida, orqa chiqaruv teshigining keskin 
giperem iyalanganligi ko 'rinad i. G inekologik tekshim v asosida 
kolpit, endoservitsit belgilari, yiringli ajralm alar ko'rinadi.
K o 'p h o llard a infeksiya kirish y o 'li orqali yuzaga kelib, 
m etroendom etrit, ikki to m onlam a andeksit rivojlanadi. Bachadon 
naylarining yallig'lanishi natijasida h a r ikki to m o n uchi chand iq - 
lanib berkilib qoladi, oqibatda, gidrosalpinks hosil b o 'lad i, keyin- 
chalik piosalpinksga aylanadi. Bu holat bach ad o n naylari berkilib 
qolishiga va bepushtlikka olib keladi. Agar jarayon kuchayib ketsa, 
pelvioperitonit va tarqoq p eritonit rivojlanishi m um kin.
S o 'z a k n i d av olashda an tib io tik la r b ilan infeksiyaga t a ’sir 
ko'rsatish, organizmning reaktivligini oshirish va zararlangan a ’zoga 
m ahalliy davo o'tkazish k o'zd a tutiladi.
S o'zak bilan og'rigan bem orlarni davolash prinsip lari septik 
etiologiyalik yallig'lanish kasalliklarini davolash usulidan farq 
qilmaydi. So'nggi vaqtda zanotsin preparati o'zining noxush ta ’siriga 
ega bo'lm aganligi uch u n k o 'p ro q q o 'llan ib kelinm oqda. U ichak, 
qin va u retra norm al m ikroflorasini o'zgartirm aydi, im m unitetn i 
buzm aydi, antibiotiklar: penitsillin, seflospirin va m etronidazollar 
bilan birgalikda yaxshi va tez davo natijasini ko'rsatadi. Shuning 
uchu n ham davolash m uddati qisqaradi. S o'zakni davolashda kirin, 
rosefm ni qo'llash (shifokor ko'rsatm asi bilan) yaxshi natija beradi.
S o'zakning oldini olish uch u n tasodifiy jinsiy aloqalarga y o 'l 
berm aslik, kon tratseptiv vositalarni q o 'lla sh , jinsiy a ’zolarida 
kasalligi bo'lgan ayollarni tekshirishda katta aham iyat berish, tibbiy 
xodim lar nazoratini o 'z vaqtida, reja b o 'y ich a olib borish, so 'zak 
kasalligi bo'lgan bem orlarni izolatsiya qilish va o 'z vaqtida davolash 
talab etiladi.