Aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «Temir yo’l transportida axborot tizimlari» kafedrasi “Raqamli texnika va mikroprotsessorlar”

2.This basic electronics tutorials site electronics-tutorials.com› basics…electronics.htm

3.http://de.wikibooks.org/wiki/Benutzer:Dirk_Huenniger/wb2pdf. CircuitTheory.Wikibooks.org,2013.-143-p.

4.www.uzinfocom.uz

5.www.ziyonet.uz

6.www.uTube.uz

7.www.Fikr.uz



6 - MA'RUZA
RAQAMLI VA MIKROPROTSESSORLI TEXNIKANING
ARIFMETIK ASOSLARI

REJA

6.1.Hisoblash tizimi

6.2.O’nlik sanoq tizimi

6.3.Ikkilik sanoq tizimi

6.4.O’n oltilik sanoq tizimi

6.5.Bayt, yarim bayt

6.6.Ikkilik sonlarni qo’shish

6.7.Ikkilik sonlarning belgisi

Tayanch suz va iboralar: sonli shakl, kodlash, bit, bayt,tetrada, razryad, sonlarni bir sanoq tizimidan boshqa sanoq tizimga o’tqazish, to’g’ri kod.

6.1.HISOBLASH TIZIMI

EHM faqat sonli shakldagi ma`lumotlarni qayta ishlaydi. Barcha ma`lumotlar, xususan, dasturlar, matnlar, ovozlar, rasmni kompyuterda qayta ishlanishi uchun u albatta sonli shaklga almashinishi lozim. Kompyuter ma`lumotlarni qabul qilar ekan, dastlab u kodlanadi.Har bir belgiga, harf yoki simvollarga maxsus son mos keladi. Uni ekranga yokichop qilish qurilmasiga chiqarish jarayonida ana shu songa mos belgi qo’yiladi.

Son va belgi orasidagi bog’lanish belgilarni kodlash deb yuritiladi. Kompyuterdagi ma`lumot birligi bir bitdan iborat, ya`ni u 0 yoki 1 qiymat qabul qiladi. Lekin, kompyuter buyruqlari bayt bilan ishlaydi. Ketma-ket sakkiz bit bir baytdan iborat. Demak, bir bayt birgina belgi qiymatini 256 variantda kodlash imkoniyatini beradi.

Ma`lumotni o’lchashning katta birliklari kilobayt, megabayt, gigabayt bo'lib, ular quyidagicha boshlangan:

  1024 bayt = 1Kbayt

1024 Kbayt = 1Mbayt

1024 Mbayt = 1Gbayt

Biz o’nlik sanoq tizimida ishlashga o’rganganmiz. Lekin 0 va 1 raqami asosida tuzilgan, raqamli tizimlarda ikkilik va o’n oltilik sonlardan foydalanish qulayroq. Bu bo’limda biz hisoblash tizimini ko’rib chiqamiz¹.