|
Ahamoniylar davlati
Ahamoniylar davlati mil.avv 558-330-yillar (Mil.avv VI asrdan mil.avv IV
asrgacha) oralig‘ida mavjud bo‘lgan. Ahamoniylar davlatining chegaralari g‘arbda
Bolqon yarim oroligacha, janubiy-g‘arbda Misrning Markaziy hududlarigacha,
janubda Fors ko‘rfazigacha, sharqda Hind daryosi bo‘ylarigacha, shimolda Qora
dengiz bo‘yi, Markaziy Kavkaz, Orol dengizi va hozirgi Janubiy Qozog‘iston
yerlarigacha borgan edi. Bu davlatga Erondan tashqari, Kichik Osiyo, Yaqin
Sharq, Misr, O‘rta Osiyo hududlari kirgan (Doro I davridagi chegarasi).
Ahamoniylar davlatining asoschisi Kir II hisoblanadi. Mamlakatning
poytaxti hozirgi Eronning janubida, Sherozdan 50 km uzoqlikda joylashgan
Persopol shahri edi. Persopol (qadimgi eroncha Parsa) ahamoniylar davri
madaniyati va san’atining eng ajoyib yodgorligidir. U eramizdan avvalgi, taxminan
520-yildan boshlab to 450-yilgacha, jami 70 yil davomida qurilgan.
Telegram kanal
:@tarixolimpiada
Fors davlatining asoschisi Kir II boshqa qo‘shni qabilalarni ham birlashtirib,
Midiya zulmiga qarshi chiqadi va mil.avv 559-yilda Midiya davlatini bosib olib
birinchi imperiyaga asos soladi. Mazkur davlatdagi sulola ahamon oilasi urug‘idan
bo‘lib, davlat ahamoniylar sulolasi tomonidan boshqarilgan.
Ahamoniylar davlatida 13 ta shoh hukmronlik qilgan. Bular: Kir II (558-
530), Kambiz (530-522), Doro I (522-486), Kserks (486-465), Artakserks (465-
424), Kserks II (424), Sekudian (424-423), Doro II (423-404), Artakserks II (404-
358), Artakserks III (358-338), Arses (338-336), Doro III (336-330)lardir.
Manbalarda ahamoniy shohlarning faqatgina eng buyuklarining shaxsiy
fazilatlari haqida qayd etilgan. Kir II diplomat, mohir davlat arbobi bo‘lishi bilan
birga, unda makkorlik, ayyorlik (qo‘shni davlatlarga nisbatan shafqatsiz choralar
ko‘rgani bunga misol) uning fazilatlaridan edi. Uning avlodlaridan biri Doro I ham
mohir diplomat, buyuk davlat arbobi va bobosi kabi ayyor shohlardan bo‘lgan.
Doro I vorisi Kserks esa harbiy san’at ustasi bo‘lganligi bilan ahamoniy
shohlaridan ajralib turadi.
Mamlakatning ijtimoiy ahvoli haqida to‘xtaladigan bo‘lsak, mil.avv VI asr
oxiridan bu davlatda yashagan xalqlar hayotida muhim ijtimoiy o‘zgarishlar sodir
bo‘ldi. Urug‘ jamoalari orasida tabaqalanish boshlandi: yangi paydo bo‘lgan urug‘
aslzodalari serunum yerlarni egallab oladilar, qo‘l mehnati hamda erkin jamoa
a’zolari zulm qilinish yo‘li bilan boyib bordilar. Shu tariqa jamiyatda tabaqalanish
kuchaydi. Bu sulola vakillari qo‘shni qabilalarni o‘ziga qaram qilib, aholisini qul
qilib sotishni avj oldiradi. Quldorlikning asosiy manbai urush bo‘lib qoladi.
Mamlakatni Doro I 20 ta satrapliklarga bo‘lgan bo‘lib, imperiyada har xil xalqlar
istiqomat qilgan. Bular orasida kaspiylar, forslar, baqtiriyaliklar, so‘g‘diylar va
boshqa xalqlar yashab kelganlar. Har bir xalqning o‘ziga xos tomoni, o‘ziga xos
yashash tarzi va urf-odati bo‘lgan.
Mamlakatning iqtisodiy hayotida shu narsa ko‘zga tashlanadiki, o‘sha 20 ta
satrapliklarning har qaysi talant o‘lchov birligida davlatga soliq to‘lagan. Doro I
davrida soliq miqdori odatda, kumush talantda belgilangan. Bir talant 34
g
oltinga
teng edi. Satrapliklardan soliq olishning yagona tizimi ishlab chiqildi. O‘rta Osiyo
3 ta satraplikka bo‘lingan. Baqtriya va Marg‘iyona 12-satraplikni tashkil etib, shoh
xazinasiga 360 talant miqdorida soliq to‘lagan. Parfiya, Xorazm, Sug‘d va Areya
birgalikda 16-satraplikni tashkil etgan va shoh xazinasiga 300 talant miqdorida
soliq to‘lagan. Saklar va kaspiylar esa 15-satraplikni tashkil etib, shoh xazinasiga
250 talant miqdorida soliq to‘lagan. Bundan tashqari, soliq hunarmandlar
hunarmandchilik buyumlari bilan, chorvadorlar chorva mahsulotlari bilan,
dehqonlar hosilni natural tarzda to‘langani manbalarda qayd etilgan.
Imperiyaning davlat dini zardushtiylik bo‘lgan. Markaziy va sharqiy qismida
zardushtiylik, g‘arbiy qismida esa yunon xudolariga sig‘inishgan, sharqida
hinduilik va buddaviylik dini ham mavjud bo‘lgan.
Mamlakat cheklanmagan monarxiya shaklida bo‘lib, shoh cheklanmagan
huquqlarga ega bo‘lgan. Mamlakatni “shahanshoh” unvoniga ega bo‘lgan shohlar
boshqargan. Mamlakat satrapliklarga, ya’ni viloyatlarga bo‘lingan. Satraplik
tepasida hokim – satrap turgan. U cheklanmagan hokimlikka ega bo‘lib, uning
qo‘lida harbiy va fuqarolik hokimiyati jamlangan. Satrap o‘z viloyati doirasida
Do'stlaringiz bilan baham: |
