Akbar zamonov tarix fanidan olimpiadaga

Telegram kanal
:@tarixolimpiada
badarg‘a qilindi. XVIII asr o‘rtalarida janubiy-g‘arbiy Hindistonga yevropaliklar 
kirib kelishi bilan xristianlik mazhablari ham paydo bo‘ldi. 
Davlatning boshqaruvi haqida to‘xtaladigan bo‘lsak, Boburiylar davlatining 
ma’muriy idora tuzilishi o‘z tabiatiga ko‘ra Amir Temur davlatida mavjud 
bo‘lganidek, harbiy hokimiyat bo‘lib, mamlakat markazlashgan yakka hukmdorlik 
tamoyili asosida podshoh tomonidan boshqarilgan. Podshoh hokimiyati mutloq 
bo‘lib, qonun chiqarish ham ham, bosh harbiy sarkardalik ham shoh shaxsiyatiga 
mujassam bo‘lgan. Davlatda bir qancha yuqori mansablar bo‘lib, ular quyidagilarni 
tashkil etardi: 
Vakil
- podshoh nomidan ish ko‘rish vakolatiga ega bo‘lgan bosh 
vazirdir. Bu lavozim faqatgina Akbar taxtga chiqqan paytda mavjud bo‘lib, u 14 
yoshda taxtga chiqqanida badaxshonlik amir Bayramxon unga otaliq – vakil etib 
tayinlangan. 
Devonbegi
– bosh vazir hisoblanib, moliya ishlarida ham unga 
to‘ridan-to‘g‘ri bo‘ysungan. 
Mir Baxish
– saltanat xazinasidan sarf qilingan barcha 
xarajatlarni hisob-kitob qilib borgan. 
Xoni
–
Zamon
– mamlakatdagi bosh ish 
boshqaruvchi hisoblangan. 
Sadr us-sudur
– saltanatdagi diniy masalalar bo‘yicha 
bosh sardor hisoblangan. Bundan tashqari quyidagi mansablar mavjud bo‘lgan: 
Mir Baxri
– soliq ishlarini rasmiylashtiruvchi kotib; 
Axtabegi
– otxonalar va 
otlarning saqlanishi uchun mas’ul shaxs; 
Mushrif
– kemachilik bo‘yicha bosh 
admiral, port boshlig‘i; 
Mustavfi
– taftish hay’ati boshlig‘i va boshqalar.
Mamlakat viloyatlarga bo‘lib boshqarilgan. Humoyun davrida viloyatlar soni 
12 ta bo‘lib, Akbar hukmronligi davrida 15 ta, Shoh Jahon davrida 22 tagacha 
yetdi.
Boburiylar saltanatining boshqaruv tuzulish shakliga ko‘ra, cheklanmagan 
monarxiya shaklida bo‘lgan. 
Boburiylar saltanatida madaniy hayot yuksak rivojlangan. Davlatda ta’lim 
musulmon bolalari uchun maktab va madrasalarda – qizlar alohida, o‘g‘il bolalar 
alohida olib borilgan. Bolalar besh yoshida maktabga qabul qilingan. Hind bolalari 
“patshala” (maktab)da aralash tarzda o‘qitilgan. Bobur hukmronligi davrida 
Dehlida madrasa qurilgan va unga diniy va dunyoviy fanlar o‘qitilgan. Akbar 
davrida musulmon va mahalliy hind bolalari bir xil maktablarda o‘qib, barcha 
fanlardan bir xil darslik va qo‘llanmalardan foydalanish tartibi joriy etildi. Ilm 
dargohi bitiruvchilarga o‘zlashtirgan fanlarni majmuasiga qarab 3 xil ilmiy daraja 
berilgan. Mantiq va falsafani o‘rganganlarga “Fozil”, diniy bilim sohiblariga 
“Olim” va adabiyot sohasida ilm olganlarga “Qobil” unvoni berilgan. Boburiy 
podshohlar o‘zlari ham ilm-ma’rifatli bo‘lgan va asarlar yozgan. Boburning 
“Boburnoma”, Jahongirning “Tuzuki Jahongiri”, Avrangzebning “Fatvom 
Olamgiri” asarlari bunga misol bo‘la oladi. 
Me’morchilikda Humoyun maqbarasi, Shoh Jahon davrida qurilgan 
Agradagi Toj Mahal maqbarasi diqqatga sazovordir. Toj Mahal Shoh Jahonning 
1630-yilda vafot etgan malikasi Mumtoz Mahal sharafiga qurilgan. Uning qurilishi 
1647-yil tugallangan va eron-hind me’morchiligi uslubida qurilgan. Madaniy 
aloqalarning kengayishi natijasida ilm-fan, adabiyot, san’at, me’morchilik taraqqiy 
etgan, astronomiya yuksalgan. Dehli, Jaypur va boshqa shaharlarda rasadxonalar 
qurilgan. Adabiyotda xalq diniy-sektantlik harakati g‘oyalarini targ‘ib qiluvchi 
“Bhatki” poeziyasi rivojlangan. Mazkur oqimning yirik namoyondalaridan biri 

---