Айланма маблаьларнинг молиялаштириш усуллари

таъсир этувчи омиллар тахлили (2011 йил ҳолатига) 
минг сўм 
Кўрсаткичлар 
Ўтган 
йили 
Ҳисобот 
йили 
Фарқи (+,-) 
(+;-) 
% 
1. Маҳсулот 
сотишдан олинган 
ялпи фойда 
311237 
324047 
12810 
104,1 

---

43 
13-жадвал давоми 
2. Давр 
харажатлари 
259015 
126504 
-132511 
48,8 
3. Асосий 
фаолиятнинг бошқа 
жараѐнларидан 
даромад ва 
йўқотишлар 
- 
- 
- 
- 
4. Молиявий 
фаолиятдан фойда 
ва зарарлар 
49870 
22123 
-27747 
44,4 
5. Фавқулоддаги 
фойда ва зарарлар 
- 
- 
- 
- 
6. Фойдадан солиқ 
ва бошқа солиқ 
хамда ажратмалар 
- 
- 
- 
- 
 Жорий йилнинг 
соф фойдаси 
102092 
219666 
117574 
215,2 
14-жадвал 
«Uzsalaman» қўшма корхонасида давр харажатларининг таҳлили 
 
2010 йил 
2011 йил 
Фарқи 
+;- 
% 
Давр харажатларининг жами 
259015 
126504 
-132511 
48,8 
Сотиш харажатлари 
26949 
21336 
-5613 
79,2 
Маъмурий харажатлар 
134315 
13849 
-120466 
10,3 
Бошқа операцион харажатлар 
97751 
91319 
-6432 
93,4 

---

44 
Жавдвал маълумотларига кўра, корхонада давр харажатлари ўтган йилга 
нисбатан 48,8 фоизни ташкил этган бўлиб, бу қисқариш маъмурий 
харажатларда содир бўлган. Яъни ушбу даврда маъмурий харажатлар 90,7 
%га камайган бўлиб, сотиш харажатлари – 21,8 %га ва бошқа операцион 
харажатлар эса – 7,6 %га пасайган. Кўринадики, корхонада харажатларни 
қисқариши давр харажатларини камайтириш ҳисобига қўшма корхона ўз соф 
фойдасини сезиларли даражада оширган.
Молиявий фаолият натижаларини таҳлил этишда ―Молиявий натижалар 
тўғрисида‖ги ҳисоботдан ташқари ―Бухгалтерия баланси‖ни ҳам чуқур 
таҳлил этишга тўғри келади. 
Мустақиллик бозор иқтисодиѐтига ўтиш жараѐнида турли мулк 
шаклидаги корхоналар фаолиятига тўлиқ эркинлик берди. Айниқса, савдо-
сотиқда эркин муносабат юритиш, хамкорликда фаолият кўрсатиш учун 
шерик танлай билиш, ўзи ишлаб чиқарган махсулот ва уни сотишдан олган 
даромадга тўлиқ эгалик қилиш молиявий кўрсаткичларининг ўзгаришига 
бевосита таъсир этади.
Янгича иш юритиш шароитида корхоналар мулкининг таркибини 
ўрганиш ва уни кўпайтириш йўлларини аниқлаш хўжалик фаолиятининг 
тахлилида мухим ўрин тутади. Айниқса балансга қараб корхона мол–мулки
ва бойлигининг таркибини кузатиш, соф маблағ холатини аниқлаш, имконият
меъѐрини ўлчашга ѐрдам беради. Одатда, корхона маблағларига асосан 
воситалар 
ва 
оборотдан 
ташқари 
активлар 
хамда 
материал 
(меъѐрлаштирилган) айланма пул маблағлари киради. Уларни миқдори 
хиссадорлик, хамкорлик, кичик ва бошқа корхоналарнинг катта–
кичиклигига, ихтисослашуви ва бозор шароити рақобатларига бардошлигига 
боғлиқдир.

---

45