Agronomiya va biotexnologiya fakulteti

MDH Respublikalarining asosiy tuproqlaridagi mikroorganizmlar miqdori (Ye.N.Mishustin ma’lumoti)

Tuproq turi	Tuproqningg holati	Mikroorganizmlar miqdori (mln. dona hisobida)
		1 g tuproqda	Tuproqdagi 1 mg azotda

Podzollar	qo’riq qo’riq ekinzor	300-600 600-1000 1000-2000	70 atrofida 200 250
Chimli – podzollar	qo’riq	2000-2500	600
Qora tuproqlar	ekinzor qo’riq	2500-3000 1200-1600	750 2000
Bo’z tuproqlar	sug’oriladigan	1880-3000	2400

Bo’z yerdagi qo’riq tuproqning haydalma gorizontidagi va shuningdek, ekinzorlarning haydalma qatlamidagi mikroorganizmlar miqdori ancha yuqoridir.

M.V.Fyodorov ma’lumotlariga ko’ra, bir gektar ekinzor yepning ustki haydalma qatlamida bakteriyalarning tirik vazni 3-8 tonnani tashkil etadi.

Masalan, chimli podzol tuproqning haydalma qatlamida 3,5 t, qora tuproqlarda 5,2 va bo’z tuproqlarda 5 t. ekanligi aniqlangan. Bakteriyalar oziqlanish turiga ko’ra avtotrof va geterotrof bo’ladi.

Avtotrof bakteriyalar – CO₂ ni biriktirish uchun fotosintez yoki kimyoviy reaksiyalar natijasida hosil bo’ladigan energiyalardan foydalanadi, ya’ni xemosintezdir. Nitrafikasiya, temir va rangsiz bakteriyalar xemosintez jarayonida qatnashsa, yashil va oltingugurt bakteriyalari esa fotosintez qiladi.

Geterotrof bakteriyalar esa - uglerodni tayer organik birikmalardan o’zlashtiradi. Ushbu bakteriyalar aerob (kislorodli) va anaerob (kislorodsiz) sharoitlarda ammonifikasiya jarayoni ta’sirida azotli organik birikmalarni NH₃ ga parchalaydi.

H₂S va boshqa oltingugurtli birikmalardan H₂SO₄ hosil bo’lishiga sulfofikasiya jarayoni deyiladi. Ushbu jarayon oltingugurt va tiobakteriyalar ta’sirida yuzaga kelib, hosil bo’lgan H₂SO₄ tuproqdagi qiyin eriydigan fosfat tuzlarini o’simlik o’zlashtira oladigan holatga keltiradi.

Tuproqdagi mikroorganizmlar soniga, ularning turiga dehqonchilikda qo’llaniladigan mineral va mahalliy o’g’itlar kuchli ta’sir etadi. Masalan, tajribalarda yoz oyining oxirida, o’g’it ishlatilmagan tuproqlarni 1grammida - 350, go’ng berilmaganda – 610 va go’ng + NPK solinganda – 540 mln.dona bakteriya borligi ko’zatilgan.

Mikroorganizmlar o’simlik ildizi orqali ajralib chiqayotgan har xil energetik moddalar ishtirokida ildizlarda va uning atrofidagi yaqin joylardagi tuproqda qiyin o’zlashtiriladigan oziq moddalarni yengil o’zlashtiruvchan shakllarga o’tkazadilar, ular tuproqdagi organik moddalarni parchalaydilar, binobarin, bu jarayon ham, o’z navbatida qiyin o’zlashtiriladigan moddalarni oson o’zlashtiruvchan shakllarga o’tkazadilar. Mikrobiologik jarayonlarning tezligi va yo’nalishi o’simliklar tomonidan oziq moddalarni o’zlashtirishga ta’sir etadi. Mikroorganizmlarning faoliyati tufayli ildiz atrofida ko’plab o’simlik o’zlashtira oladigan oziq moddalar to’planadi (82-jadval).

51-jadval