Agronomiya va biotexnologiya fakulteti


MDH dagi har xil tuproqlar haydalma qatlami tarkibidagi yalpi azot, fosfor va kaliy miqdori



Download 4,47 Mb.
bet145/208
Sana14.01.2022
Hajmi4,47 Mb.
#359907
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   208
Bog'liq
tuproqshunoslik va agrokimyoga kirish -converted

MDH dagi har xil tuproqlar haydalma qatlami tarkibidagi yalpi azot, fosfor va kaliy miqdori.


Tuproq tipi

N

P2O5

K2O

foiz

tonna/ga

Foiz

tonna/ga

foiz

tonna/ga

Chimli podzol:



















qumli

0,02-0,05

0,6-1,5

0,03-0,06

0,9-1,8

0,5-0,7

15-21

qumoq

0,05-0,13

1,5-4,0

0,04-0,12

1,2-3,6

1,5-2,5

45-75

Qora tuproqlar

0,2-0,5

6,-15

0,1-0,3

3-9

2,0-2,5

60-75

Bo’z tuproqlar

0,05-0,15

1,5-4,5

0,08-0,2

2,4-6,0

2,5-3

75-90

Ammo tuproqdagi oziqa moddalarning ko’p qismi, o’simliklar tomonidan to’g’ridan-to’g’ri o’zlashtirilmaydigan birikmalar holida bo’ladi. Masalan, azot asosan murakkab organik moddalar tarkibida (gumusli moddalar, oqsillar va boshqalar) bo’lsa, fosforning asosiy qismi qiyin eriydigan mineral birikmalar va organik moddalar kaliyning ko’pchilik qismi esa- erimaydigan alyumosilikatli minerallar tarkibida bo’ladi.

O’zbekistonning sug’oriladigan tuproqlarini xususiyatlari.


O’zbekiston Respublikasining umumiy yer maydoni 50 mln. gektar atrofida bo’lib, shundan 26,3 mln. gektari yoki umumiy maydonining 59 foizi qishloq xo’jalik uchun yaroqli yerlar hisoblanadi. Barcha haydaladigan maydonlarning 4,2 mln. gektariga yaqini sug’oriladigan yerlardan iboratdir.

"O’zgiprozem" ning 1996 yil ma’lumotlariga qaraganda O’zbekistonda 14 dan ortiq tuproq turlari uchraydi. Shulardan 26,4 foizini o’tloqi tuproqlar, 24 foizini och tusli bo’z tuproqlar, 16,2 foizini haqiqiy bo’z tuproqlar, 6,6 foizini bo’z-o’tloq tuproqlar, 8,3 foizini taqir va o’tloq-taqir tuproqlar qolganini to’q tusli bo’z tuproqlar tashkil qiladi.

O’zbekiston tuproqshunoslik va agrokimyo institutining tasnifiga binoan ko’pchilik biologik fizik-kimyoviy, tuproq mexanik tarkibi va boshqa xususiyatlar bilan farq qiladigan ikki guruhga bo’linadi:


  1. Avtomorf tuproqlar - adir, tog’ oldi va tekis etaklari zonasida joylashgan. Bu tuproq sharoitlarida yer osti suvlari chuqur joylashgan bo’lib, maydoni umumiysiga nisbatan 47 foizni tashkil etadi.

  2. Gidromorf tuproqlar - yer ostki suvlari yuza joylashgan o’tloqi, o’tloqi botqoq, daryolarni quyi oqimi past yerlaridagi o’tloqi to’qay, to’qay va sho’rxoq tuproqlar. Tuproq tasnifisiga muvofiq, bo’z tuproqlar 5 tipga bo’linadi: 1. Bo’z (och, tipik va to’q) tuproqlar. 2. Sug’oriladigan bo’z tuproqlar (och, tipik va to’q.). 3. Bo’z- o’tloq tuproqlar - ya’ni, yarim gidromorfli. 4. O’tloq tuproqlar (allyuvial, soz, och yoki to’q tusli, sho’rlangan, sho’rxoq). 5. Botqoq tuproqlar ( allyuvial, soz, berch qavatli, botqoq, sho’rlangan va sho’rxoq).

Sug’oriladigan bo’z tuproqlar keng tarqalgan bo’lib, sug’orish davomiyligiga qarab yangidan va eskidan sug’oriladigan turlarga bo’linadi. Ular bir qator xususiyatlari bilan farqlanadi. Tipiq to’q tusli va bo’z tuproqlar joylashgan mintaqada o’tloq sohil allyuvial tuproqlar relyefining katta qiyaligi va vodiylarning bu qismlarida shag’al va qumli zamin mavjudligi ta’sirida, yer osti suvlari oqimi yaxshi bo’lganligi uchun tuproq sho’rlanmaydi. Lekin och tusli bo’z tuproqlar joylashgan yerlarda, ayniqsa sahro, allyuvial tuproqlar joylashgan mintaqalarda relyef kam nishablikka ega bo’lgani tufayli ular turli darajada sho’rlangan. Bu tuproq sharoitlarida yer osti suvlari uzoqlashtirilmasa sug’orish davrida suvlar tez ko’tarilib, tuproqlarni sho’rlanishiga olib keladi. Bo’z tuproqlarda gumus miqdori kam. Masalan, och tuslida 0,09-1,5 foiz, tipik bo’z tuproqda 1,24-2,5 foiz va to’q bo’z tuproqlarda 2-3 foiz bo’lishi bilan farqlanadi. (56- jadval).

  1. jadvl.


Download 4,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   208




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish