Agronomiya va biotexnologiya fakulteti

Ammiakatlar tavsifi (D.A.Korenkov ma’lumotlari)

Ammiakatlar	Tarkibidagi azot miqdori, %	Tarkibi, %
		^Ca(NO3^)2	^CO(NH2^)2	^NH4^NO3	^H2^O	^NH3

Kalsiyli va ammiakli selitra.	30,5 –31,6	25-28	-	27-30	22-30	18-20
Ammiakli selitra	34-37,5	-	-	64-67	16-22	14-17
Karbamid
Karbamid va ammiakli sel.	37,5-41,0	-	-	53-56	18-24	23-26
Karbamid va ammiakli sel.

1. 
   Ugleammiakatlar - ammoniy karbonat (NH₄)₂ CO₃ ammoniy bikarbonat NH₄HCO₃ va karbamid CO(NH₂)₂ ning suvdagi eritmalari bo’lib, tarkibida 18-35% azot saqlaydi, 12% karbonat angidrid (CO₂) gazi va shuningdek 4-7% erkin ammiak bo’ladi. Past haroratda kristallanadi. Ugleammiakatlar yilning issiq davrlarida qo’llaniladi. Ugleammiakatlar albatta tuproqning 10-16 sm chuqurligida solinib ko’milib ketilishi shart. Ugleammiakatlar asosiy o’g’itlashda ekishdan oldin va oziqlantirishda qo’llaniladi. Qator orasi ishlanadigan ekinlarda ham qo’llash mumkin. Bunda o’simliklarni kuydirmasligi uchun o’g’it qatorni o’rtasiga yoki o’simliklardan kamida 10-12 sm uzoqlikda ko’milib ketiladi.
   

Suyuq azotli o’g’itlar bilan ishlashga faqatgina tibbiy ko’rikdan o’tgan va maxsus instruksiya (ko’rsatma) asosida ta’lim olgan shaxslarga ruxsat beriladi.

Suyuq azotli o’g’itlar bilan ishlaganda shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish shart.

Qattiq ammoniyli o’g’itlar.

Ammoniy sulfat - (NH₄)₂SO₄. Oq yoki och kul rangli kristall tuz bo’lib,tarkibida 20,8-21,0 % azot saqlaydi. Suvda yaxshi eriydi. Gigroskopikligi va qotib qolishi kuchsiz. O’g’it namligi 2% dan oshmaganda yaxshi sochiluvchanlikka ega bo’ladi.Tuproqqa solingach uni kislotaliligini oshiradi. Sintetik ammiakka sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi:

^2NH3 ^{+ H}2^SO4^=(NH4⁾2^SO4

Ammoniy sulfat ishlab chiqarishda sulfat kislota o’rniga maydalangan gipsni ammiakli suvga qo’shib chayqatib va ushbu suspenziyadan karbonat angidridni o’tkazish orqali aralashtiriladi:

Ammoniy sulfat eritmasi kristallanguncha sovitiladi va sentrafugalash yo’li bilan ajratiladi.

Ammoniy sulfat tuproqda almashinuvchan singdiriladi.

Singdirilgan ammoniy kam harakatchan bo’lib, yuvilmaydi,shuning bilan birga o’simliklar tomonidan yaxshi o’zlashtiriladi.

Ammoniy sulfat azotli o’g’itlarning qulay shakli bo’lib, barcha usullarda va muddatlarda qo’llanilishi mumkin.

Ayniqsa subtropik ekinlar,sholi, g’o’za va kartoshkada ammoniy sulfatni qo’llash yuqori samara beradi.

Ammoniy sulfati tarkibida azotdan tashqari 24% oltingugurt bo’lib,o’z navbatida bu ham o’simliklar tomonidan o’zlashtiriladi.

Ammoniy-natriy sulfati - (NH₄)₂SO₄ + Na₂SO₄ tarkibida 17% azot bo’lib, suvda yaxshi eriydi, gigroskipikligi va qotib qolishi juda ham kam darajada.

Fiziologik kislotali o’g’it, sochiluvchanligi yaxshi,tarkibida azotdan tashqari 8% natriy bo’ladi. Kaprolaktan ishlab chiqarishdagi chiqindi mahsulot bo’lgan sulfatli eritmalarni qayta ishlash yo’li bilan olinadi.

Asoslar bilan to’yingan tuproqlarda qo’llaganda yuqori samara beradi. Tuproqdagi o’zgarishi ammoniy sulfatga o’xshash bo’ladi.

^{Ammoniy xlorid - NH}4^{CI oq yoki sarg’ish rangli kristalsimon kukun} ko’rinishida bo’lib, tarkibidagi azot 24-25% ni tashkil qiladi. Sochiluvchanligi qoniqarli. Soda ishlab chiqarishida qo’shimcha mahsulot sifatida olinadi.

Fiziologik jihatdan kislotali o’g’it. Bundan tashqari o’g’it tarkibida 66,6% xlor bo’ladi, shuning uchun ammoniy xloridni xlorga sezgir ekinlar kartoshka, tamaki va tokzorlarda qo’llash tavsiya etilmaydi. Shuningdek xloridli sho’rlanish xavfi bo’lgan tuproqlarda qo’llanilmaydi.

Ammoniy xlorid tuproq eritmasida erib,TSK dagi kationlar bilan o’rin almashadi: