Agrokimyo va tuproqshunoslik

a ∙ N ∙ 100
Х=--------------------- 
M ∙ H 
bu yerda:
X-magniyning foiz miqdori 
a-titrlashga ketgan 1/20 normal xlorid kislota, ml hisobida; 
N-1 ml 1/20 normal xlorid kislota cho‘ktirgan magniy g hisobida (0.00063); 
YE-so‘rimning umumiy hajmi, ml hisobida; 
M-analiz uchun olingan so‘rim hajmi, ml hisobida; 
N-tuproq og‘irligi g hisobida. 
Masalan, a-5 ml, N-0.00063 g (xlorid kislota 1/100 normal bo‘lsa, N-0.0012 
g bo‘ladi), YE-250 ml, M-20 ml, N-50 g bo‘lsa, tuproqda magniyning miqdori 
0.0787 % ga teng. 
5 ∙ 0,00063 ∙ 250 ∙ 100 
Х=---------------------------------=0,0787. 
20 ∙ 50 
Ishqoriylikni aniqlash. 
O‘rta Osiyoning tekislik qismidagi va sug‘oriladigan 
yerlardagi tuproqlarning deyarli hammasi ishqoriyli bo‘ladi. Tuproqning ishqoriyli 
xossasi asosan karbonatlar (masalan, Na2 CO3) va bikarbonatlar (masalan, 
NaHCO3) ta’sirida vujudga keladi. Bundan tashqari, tuproq reaksiyasining 
ishqoriy bo‘lishiga singdiruvchi kompleksdagi natriy ham sabab bo‘ladi. Shuning 
uchun tuproqning ishqoriyligi har xil bo‘ladi. 
Silindpsimon korpusli termostat. 
1 – korpus; 2 – kuzatish oynasi bo‘lgan 
eshikcha; 3 – asbob o‘chirgichi; 4 – signal 
lampasi; 5 –termoroslagich dastasi; 6 –
termometr qo‘yiladigan teshik. 
Normal karbonatlar ta’siridagi ishqoriylikni aniqlash. Bu xildagi 
ishqoriylikni aniqlash uchun olingan so‘rimga bir-ikki tomchi fenol ftolein 

---

274 
tomizib, sulfat kislota bilan titrlanadi va sarf etilgan kislota miqdoriga qarab 
tuproqdagi normal karbonatlar ta’sirida vujudga kelgan ishqoriylik darajasi 
aniqlanadi. 
Ishning bajarilish tartibi: 
Ikkita ximiyaviy stakancha olib, har biriga 25 ml 
dan so‘rim solinadi. Stakanchaning biriga 1-2 tomchi fenolftalein tomiziladi. 
So‘rimda normal karbonatlar bo‘lsa, eritmaning rangi qizg‘ish-pushti tusga kiradi. 
So‘ngra rangi butunlay yo‘qolguncha eritma 1/1000 normal sulfat kislota (H2SO4) 
bilan titrlanadi (titrlash ikkinchi stakanchadagi so‘rim rangi bilan solishtirib olib 
boriladi). 
Natija quyidagi hisoblanadi: