Agrokimyo va tuproqshunoslik

Гумус миқдорига кўра тупроқнинг қуйидаги хиллари ажратилган: 
Гумуссиз < 1% 
Жуда кам гумусли 1-2 
Кам гумусли 2-4 
Ўрта гумусли 4-6 
Энг юқори гумусли 6-10 
Гумусли 15-30 
Торфли > 30 
Tuproq tarkibidagi o‘simliklar uchun zarur deyarli barcha elementlar 
C, O
2
, N, P, 
Cf, Mg, S va Fe 
kabi bor. Tuproq tarkibida gumusning miqdori optimal darajada bo‘lsa 
uning donadooligi, g‘ovakligi, nam saqlash qobiliyati va unumdorligi darajasi oshadi. 
Tuproqda 
mikrobiologik jarayoni oksidlanish qaytarilish reaksiyasi, 
muhit, 
unumdorlikni belgilaydigan biofil elementlar hamda o‘simlik uchun kerak bo‘ladigan 
azot yaxshi o‘zlashtiriladi. Tuproq tarkibidagi gumusni ko‘paytirish uchun organik 
o‘g‘itlar solish, o‘t dalali almashlab ekish tavsiya etiladi.
Talabaning bilimini sinash uchun savollar 
1.Тuproq organgik qismi ayting? 
2.Тuproq organgik qismi tarkibi санаб беринг? 
3.Тuproq organgik qismi xossalari, ahamiyati ayting? 
15-MAVZU. TUPROQNING KIMYOVIY TARKIBI VA TUPROQDAGI 
MIKROELEMENTLAR. 
REJA. 
1. Тuproqning kimyoviy tarkibi. 
2. Litosfera va tuproq tarkibidagi kimyoviy elementlar 
3. Тuproqdagi mikroelementlar. 
 
Tuproq litosferaning yemirilgan ustki qobig‘ida hosil bo‘lganligi uchun uning 
kimyoviy tarkibini meros qilib oladi. Shuning uchun litosfera bilan tuproqning 
kimyoviy tarkibi deyarlik o‘xshash va bir xil bo‘ladi. Biroq, tuproq tarkibida o‘simlik 
va hayvonot dunyosining ta’sirida biofil elementlar litosferaga nisbatan ko‘proq 
to‘planadi. Litosfera bilan tuproqda kislorod deyarlik 50 %, kremniy esa 25 %, 
alyuminiy bilan temir 10 %, qolgani esa 
Ca, Mg, Na, K
 
hamda boshqa elementlar 1 % 
ni tashkil qiladi.

---

128 
Litosfera va tuproqning kimyoviy tarkibini va uning miqdorini hisoblab chiqish 
sohasida V.I.Vernadskiy, A.YE.Fersman, A.P.Vinogradov va boshqa olimlarning 
xissalari kattadir.