Agrokimyo va tuproqshunoslik

Allyuvial botqoq- o‘tloqi tuproqlar.
Botqoq-o‘tloqi tuproqlarga chim bilan 
qoplangan ser chirindi tuproqlar kiradi. Bu yerlarda gurunt suvi ancha yo’za 
joylashib, geliyli qatlamlar ham uncha chuqur emas. Botqoq – o‘tloqli tuproqlar 
vohalar ichkarisidagi partov yerlarda uchraydi. Bu yerlardagi tuproq tez-tez sug‘orilib 
turganligidan, ayniqsa sholikorchilikda sizot suvlari butun vegitatsiya davrida 

---

217 
yo’zada joylashadi, botqoqlanish alomatlari 50 sm chuqurlikdan boshlanib, dastlab 
zangli, so‘ngra ko‘kimtir (zangori) dog‘lar vujudga keladi va pastga tomon kuchaya 
boradi. Cho‘l zonasidagi botqoq- o‘tloqi tuproqlar ko‘pincha sho‘rlanmagan. Chimli 
qatlamli qoramtir bo‘lib, yaxshi sturukturalidir. 
Allyuvial botqoq tuproqlar.
Botqoq tuproqlar qayr va qayr usti terassalaridagi 
pastliklarda, ayniqsa, daryo deltalarining tepaliklari oralig‘idagi chuqurliklarda 
hamda dengiz bo‘yidagi mavsumiy ravishda suv bosib turadigan yerlarda ancha keng 
tarqalgan. Bu tuproqlar toshqin suv to‘plagan yangi keltirilmalarda tarkib topadi va 
sizot suvining yo’za (1m va undan yuqori) joylanii bilan farq qiladi. Suv bosgag 
yerlar qurigandan keyin qo‘g‘a (Tupha), so‘ngra esa qamish (Fragmites) va qiyoqlar 
o‘sadi. Yangi paydo bo‘lgan botqoq tuproqlarning yuqori qatlamlari och ko‘kimtir – 
kulrang bo‘ladi, va chala chirigan o‘simdlik qoldiqlari ko‘p uchraydi. 
Bo‘z tuproqli zonaningng gidromorf tuproqlari.
Bo‘z tuproqli zonada 
gidromorf qayr-allyuvial, chimi – o‘tloqi, botqoq- o‘tloqi va botqoq tuproqlar 
daryolarning quyi terassalarida, yoyilmalarining chekkalarida, yoyilmalar orasidagi 
pastliklarda va tog‘ ostidagi qiyaliklarning quyi qismlarida keng maydonlarni 
egallagan.
Och tusli bo‘z tuproqlar joylashgan yerlarda ular ko‘pincha sho‘rlanshgan, 
tipik va to‘q tusli bo‘z tuproqlar tarqalgan tumanlarda esa sho‘rlanmagan bo‘ladi. 
Bo‘z tuproqli zonadagi gidromorf tuproqlarda sug‘oriladigan dehqonchilik 
rivojlangan. Bu zonadagi barcha gidromorf tuproqlarning o‘ziga xos xususiyati shuki, 
ular cho‘l zonsidagi gidromorf tuproqlarga nisbatan barqaror namlanish rejimiga ega.
Bo‘z tuproqli zonada sizot suvining sathi mavsum davomida keskin o‘zgarmaydi 
shunga ko‘ra, tuproqning namlik rejimi kam o‘zgaradi. Yozning u qadar issiq 
emaligi, qish- bahor oylarida yog‘in- sochinning qo‘p bo‘lishi sababli o‘simliklar 
yaxshi rivojlanadi. 
Gidromorf tuproqlarga pastdan sernam, yer osti suvlari yo’zaga yaqin joylarda 
hosil bo‘lgan, bir qator tuproq guruhlari kiradi.