Agrokimyo va tuproqshunoslik

Qadimdan sugoriladigan
(voxa) tuproqlar yuqori potensial unumdorlikka 
ega bgelib, agroirrigatsion yotqiziqlarda gumus va boshqa oziq elementlar kgep 
tgeplanganligi, shuningdek tuproq qatlamlarining deyarli bir xil tо‘zilishi gesimlik 
ildizlarining erkin rivojlanish imkoniyatini beradi. 
Sugoriladigan tuprklar dexkonchiliq ta’siriga uncha kgep uchramagan 
bgelib va faqat xaydalma qatlamdagina ayrim gezgarishlar rgey beradi. Yangi 
gezlashtirilgan (10 yildan kam sugorilib kelinayotgan tuproqlarda gumus va oziq 
elementlari kam bgelib, uning biologik aktivligi ham past. 
Madaniylashganlik darajasiga
kgera ya’ni gumus bilan ta’minlanganligi, 
azot, fosforning xarakatchan formasi miqdori va biologik aktivligiga qarab kam, 
gertacha va yuqori darajadagi madaniylashgan tuproqlarga bgelinadi. Yuqori 
madaniylashgan tuprklar eng yuqori unumdorlikka va yaxshi xususiyatlarga ega 
bgelib, ggezadan yuqori (3040 s/ga) hosil olinadi. Kam madaniylashgan 
tuproqlarning ishlab chikarish imkoniyatlari ham past (hosil 10-14 s/ga). 
Sugoriladigan sharoitda tuproqlarning mexanik tarkibi, agregat xolati va 
qovushmasi bilan bog‘liq agrofizikaviy xossalari ham muxim ahamiyatga ega. 
Mexanik tarkibiga
kgera yengil va gertacha qumoq tuproqlar eng makbul 
xisoblanadi. Bu tuproqlarda mikroagregatlar (0,25-0,01 mm) va yirik chang (0,05-
0,01mm) zarrachalarning ancha kgep bgelganligidan, yaxshi kapillyar kovaklik va 
shunga muvofik qulay aeratsiya xolati yuzaga keladi. 

---

211 
Soz va soz tuproqlar yengil va urtia soz tupoklarga nisbatan pastrok 
baxolanadi -7-0,9; qumloklar -0,6 - 0,8 va qum tuproqlar 0,5 - 0,6 koeffitsiyenti 
bilan ifodanadi. 
Toshloqlik darajasiga qarab ham tuproqlarning baxosi kamayib boradi. 
Zichlik darajasiga
qarab, eng yaxshi tuproqlar (zichligi- 1,1-1,4 g/sm
3
) va 
eng yomon (1,6 va undan yuqori) tuproqlar ajratiladi. Zichlanganda tuproqning 
suv-xavo xossalari yomonlashadi, natijada paxta hosili zichlik 1,5 g/sm
3
da 30-40 
foizga, 1,6 g/sm
3
dan yuqori bgelganda 2-2,5 barobar kamayadi.