Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

Topıraqtın’ o’zinen hawanı o’tkeriw qa’bileti onın’ hawa o’tkeriwshen’ligi dep ataladı. Topıraqtın’ hawa o’tkeriwshen’ligi onın’ mexanikalıq quramına ha’m qunarlıg’ına baylanıslı.

Topıraqqa islew beriw onın’ hawa rejimine u’lken ta’sir etedi. Mexanikalıq ta’sir su’rim qatlamının’ ulıwma boslıg’ın ha’m ondag’ı aralıqlardın’ ko’lemin arttıradı.

Topıraq ha’m atmosfera (jer u’sti) hawası ha’r dayım almasıp turadı. Bul bir qansha faktorlarg’a, yag’nıy gazlerdin’ diffuziyasına, atmosfera basımına, temperatura, samal, topıraq ızg’arlıg’ı ha’m basqalarg’a baylanıslı. Gaz almasıwı na’tiyjesinde topıraq hawasında karbonat angidrid mug’darı kemeyedi, kislorod artadı.

Hawa almasıwı o’simlik jer u’stingi bo’leginin’ rawajlanıwı ushın u’lken a’hmiyetke iye. O’simlik organikalıq massasının’ ko’pshilik bo’legi hawadag’ı karbonat angidrid gazin assimilyaciyalaw esabınan payda boladı. Biraq o’simliktin’ jedel rawajlanıwı ushın hawada CO₂ mug’darı ko’binese jeterli bolmaydı. Atmosfera hawasında karbonat angidrid gazi koncentraciyasının’ artıwı o’simlik o’niminin’ artıwın ta’miynleydi.

Ha’r qanday topıraqta karbonat angidrid gazi hawadag’ıg’a qarag’anda ko’p boladı. Sonın’ ushın o’simliklerdin’ CO₂ gazi menen azıqlanıwında tiykarg’ı derek esaplanadı. Sonlıqtan, gaz almasıwı qanshelli jaqsı rawajlandırılsa jer u’sti atmosfera hawası sonshelli CO₂ menen toyınadı, na’tiyjede o’simliklerdin’ o’siwi, rawajlanıwı ha’m joqarı o’nim jetistiriwi ushın qolaylı jag’day jaratıladı (1-su’wret).

 Topıraqqa mexanikalıq ta’sir etiw na’tiyjesinde o’simlik o’siwi, rawajlanıwı ushın qolaylı bolıwı menen birge topıraq ha’m atmosfera hawasının’ almasıp turıwına jag’day jaratıladı.

Topıraqtın’ hawa rejimin jaqsılaw ushın o’ndiris jag’dayında jerge mexanikalıq islew beriwdin’ ha’r tu’rli usılların, yag’nıy teren’ ha’m sapalı shu’digarlaw, tırmalaw, kul`tivaciyalaw ha’m basqalardan ken’ paydalanıladı.

Jerdi teren’ ha’m sapalı shu’digarlaw topıraqtın’ su’rim qatlamı du’zilisin tupten o’zgertedi. Onın’ ulıwma ha’m kapillyar emes boslıg’ı artıp, kapillyar boslıg’ı kemeyedi.

O’siw da’wirinde topıraqtın’ hawa rejimin jaqsılaw ushın payda bolg’an qatqalaqtı jumsartıw, egin egilgen bolsa qatar aralarına waqtı-waqtı menen islew beriw kerek. Eginler suwg’arılg’annan keyin kul`tivaciya islew lazım. Sebebi, bunda onın’ qa’siyetleri jaqsılanıp, ıg’allıqtı ko’birek saqlawg’a, hawa, azıq ha’m suw rejimlerinin’ jaqsılanıwına tiykar jaratıladı. Na’tiyjede paydalı mikroorganizmlerdin’ o’siwi jedellesedi.

Hawa rejimin jaqsılaw ushın eginlerdi tuwrı almaslap egiw, organikalıq zatlar menen jerdi bayıtıw, atızlarg’a qatar araları islenetugın eginlerdi ko’p jıllıq, bir jıllıq sobıqlı eginler menen almastırıp turıw kerek.

Topıraq aeraciyasın jaqsılaw ilajları kompleksinde jerlerge jeterli mug’darda jergilikli to’ginler salıw, onda gaz almasıwın tezletiwshi kapillyar emes boslıqtı jaratıw, sonday-aq shorlang’an jerlerde meliorativlik ilajlardın’ ha’r tu’rli usıların qollanıw kerek.

Sorawlar

1. O’simlikke hawa ne ushın kerek ?

2. Hawa almasıwı degen ne ?

3. Hawa rejimi degen ne ?

4. Hawa rejimi qalay basqarıladı ?