Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

 
АНИҚ ФАНЛАРДАН АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДА ИННОВАЦИОН 
ТЕХНОЛОГИЯЛАР 
 
ИШОНҚУЛОВА Ҳ., Тошкент вилояти педагогика КҲК. 
Физика ўкитишда дарсларида таълим-тарбия сифатини кучайтириш аниқ билимлар хажмини берибгина 
қолмай, балки ўзлаштирилган билимлар олинган натижалар асосида ўқувчиларда ижодий фикрлаш 
кўникмаларини ҳосил қилиши керакдир.
Ҳозирги вақтда психологияда таълимнинг ривожлантирувчи роли алоҳида ўрганилмоқда. таълим 
шундай ташкилий вазифа бўлиб турмоқдаки, унда ўқувчилар энг юқори ва тез ривожлана оладиган, уларда 
ижодий таълим ва билим олиш учун ўзига хос қобилиятни шакллантира оладиган бўлиши лозим. Ушбу 
вазифаларни бажаришда булажак бакалавр бошлангич таълим йуналиши ўқувчилари билан олиб бориладиган 
амалий ва лаборатория машгулотлари асосий вазифани бажаради. 
Ушбу муаммони хал этишда психологларнинг бирламчилиги шундаки, ўқувчининг ижодий фикрлаши 
махсус психологик қонуниятлар асосида шаклланади.
Ижодий фикрлаш асослари А.В.Брушлинский. Л.С.Вьготский, З.И.Калмакова, В.А.Крутецкий, 
А.М.Матюшкин, Я.Д.Понамарёвларнинг ишларида кўрилган. З.И.Калмакова ўз ишларида ижодий фикрлашни 
алоҳида услубларини бажаришдаги писхологик асослари кўриб чиқилган. Ижодий фикрлашни ривожлантириш 
имконини берувчи психик холат қонуниятлари Я.А.Понамарёв ишларида акс эттирилган. 
А.В.Брушлинскийнинг тадқиқотларида ижодий фикрлаш тушунчаси – жараён, фаолият, номаълумни топиш 
демакдир деб ўрганилган.
М.А.Данилов, Л.В.Занков ва бошқаларнинг тадқиқотларида ўқувчининг ўқув фаолияти қулай 
шароитда, уларнинг ақлий фаолиятини фаоллаштириш услуб ва турли воситалардан фойдаланган ҳолда кечади. 
Демак, таълим услублари ўқувчидаги ижодий фаолиятни ривожлантиришга қаратилиши, ишнинг турли 
услубларини мужассамлаштириши лозимдир.
Ўқувчида ижодий фикрлашни масала ечиш билан боғланган ҳолда ривожлантириш масаласига 
Ю.М.Колягин, Ю.И. Кулюткин, Л.М.Фридман чет эллик психологлар, педагоглар ва услубчилар К.Дункер, 
Ж.Пиаже, Дж.Пойаларнинг машҳур тадқиқотлари катта аҳамиятга эга.
Амалиёт шуни кўрсатадики, агар берилган масала аввалги масалаларга ўхшамаса, ўзгартирилган, 
ўзлаштирилган стандартлардан фарқ қилса, ўқувчиларнинг кўпчилиги шу масалани ечишга қандай киришиш ва 
ечишни ўзларига тасаввур ҳам кила олмайдилар.
Физика курсини масаласиз тасаввур қилиш қийин, чунки берилган ҳар бир масала назарий қоидани ўз 
ичига олади. Айнан масаланинг ечимини ўрганилаётган назарий материални тушуниб олишга асосий 
қоидаларни ўқувчилар хотирасида мустаҳкамлашга имкон яратади, кейинги ўрганилаётган назария ва амалиёт 
учун шароит яратади.
Физикани ўргатишдаги омадсизликларнинг сабабалридан кўпчилиги ўрганилаётган назарий курс айнан 
ўхшаш масалалар тизими ва улардан фойдаланиш учун ўйлаб кўрилган услублар билан таъминланмаган, 
масалани ечишга ажратилган вақтдан йироқроқ бўлгани, уларни ечиш ва амалиётда фойдаланиш учун керакли 
даражадаги услубиётини ишлаб чиқилмаганидир. 
Ушбу адабиётларнинг таҳлили шуни кўрсатадики, Физикани ўргатиш жараёнидаги, айнан геометрик 
масалаларни ечишда ижодий фикрлашни шакллантирувчи назарий асослар, услубиёт тизими ушбу мақсадга 
эришиш учун бугунги кунда тўлиқ, керакли даражада ишлаб чиқилмаган.
Ўқувчилардаги ижодий фикрлашнинг моҳияти ва унинг масала ечиш жараёнида ривожланиш даражаси 
ноаниқ бўлиб қолмоқда. Ижодий фикрлашнинг қандай элементлари таълимнинг мазмуни, услуби ва ташкилий 
шаклларига, айнан масала ечимига кўпроқ муҳим таъсир кўрсатиши ҳақида дидактика тўлиқ маълумотларга эга 
эмас.
Ўқувчиларнинг ижодий фикрлашини шакллантириш муаммосининг психоло-педагогик адабиётларда 
ва мактаб амалиётидаги назарий асослари куйидаги вазифаларни хал этишни талаб этади: 
- 
психоло-педагогик адабиётларда ўқувчидаги ижодий фикрлашни шакллантирувчи йўлларнинг 
таҳлилини бериш ва масала ечиш жараёнида уларнинг аҳамиятини очиб бериш; 
- 
ўқувчиларда ижодий фикрлашни шакллантиришга йўналтирилган геометрик масалалар тизимини 
ишлаб чиқиш;
- 
Геометрик масалани ечиш жараёнида ўқувчиларда ижодий фикрлашни шакллантириш услубиётини 
ишлаб чиқиш;
135 

---

- 
Тавсия қилинаётган методиканинг фойдалилигини тажрибада синаб кўриш. Шундай қилиб, 
тасвирли тушунтириш услуби учун тайёр билимлар ва фаолият услубларини эслаш (ёдда сақлаш) киради. 
Муаммоли ифодалаш услуби эса мустакил фикрлаш элементларининг бирга кўшилиб келиши ва аниқ 
билимларни ёдда сақлашни ўз ичига олади. Қисман изланиш услубида ижодий фикрлаш ва ёдда сақлаш 
элементлари қўшилиб келади. Изланиш услуби эса ижодий фаолиятни тахмин этади.Ушбу услублар 
билимларни ўзлаштириш, билим ва кўникмаларни шакллантиришни таъминлайди, ўқувчиларда ижодий 
фаолият тажрибасини эгаллашга имкон яратади, уларда эмоционал (хис, туйғу) маданиятини тарбиялашга 
хизмат қилади.