Adsorbsiyalovchi vositalar
Adsorbsiyalovchi vositalar yupqa sochmasimon inert, juda katta adsorbsiyalovchi faollikka ega, suvda
erimaydigan va to‘qimalarni ta’sirlamaydigan moddalar bo‘lib hisoblanadi. Teriga va shilliq qavatlarga
sepilgandan keyin ular o‘zlarining yuzalariga kimyoviy birikmalarni so‘rib oladilar va shu orqali sezuvchi
nerv oxirlarini turli tashqi ta’sirotlardan himoya qiladilar. Bundan tashqari, teri va shilliq qavatlar yuzasini
yupqa qatlam bilan qoplab olib, u erdagi sezuvchi nerv oxirlarini mexanik ravishda himoya qiladilar. Masalan,
t a l k
teriga sepilganda bezlarning sekretlarini adsorbsiyalaydi, terini quritadi va mexanik ta’sirotlardan
himoya qiladi.
F a o l l a s h t i r i l g a n k o ‘ m i r
asosan turli kimyoviy birikmalar bilan zaharlanishlarda ichishga
tavsiya qilinadi. Bunda u zaharlovchi moddani o‘ziga
shimib oladi, uning so‘rilishini kamaytiradi yoki
to‘sqinlik qiladi va shu orqali o‘tkir zaharlanishlarning oldini oladi yoki kamaytiradi. Bundan tashqari, ular
diareyada (zaharli moddalarni adsorbsiya qiladi) va meteorizmda (vodorod sulfidni adsorbsiya qiladi) ham
qo‘llaniladi.
Undan tashqari:
Enterosgel
va
filtrum
ham bor.
Afferent nervlar oxirlarini qo’zg’atuvchi vositalar
Mazkur guruhga teri va shilliq qavatlardagi sezuvchi nerv oxirlarini tanlab qo‘zg‘atuvchi ta’sir
ko‘rsatadigan va atroflaridagi to‘qimalarni shikastlamaydigan vositalar kiradi. Natijada paydo bo‘ladigan
reflekslar qator kasalliklarni davolashda ijobiy samara ko‘rsatadi. Ularni qo‘yidagi guruhlarga bo‘lish
mumkin:
Ta’sirlantiruvchi vositalar
Hantal qog‘ozi
Ammiak eritmasi (nashatil spirti)
Ta’sirlantiruvchi vositalar
Ushbu guruh vositalari teri va shiliq qavatlardagi sezuvchi nerv oxirlariga qo‘zg‘atuvchi
samara
ko‘rsatadilar.
H a n t a l q o g ‘ o z i
(hantal) – yupqa qilib yog‘sizlantirilgan hantal bilan qoplangan bo‘lib, uning
ta’sirlantiruvchi samarasi hantal efirmoyi bilan bog‘liq. Tarkibida
sinigrin glikozidi
va
mirozin fermenti
saqlaydi. Hantal qog‘ozini 40 darajagacha bo‘lgan iliq suvda namlaganda, mirozin fermenti faollashadi va
sinigrin glikozidini parchalaydi. Natijada undan hantal efir moyi ajralib chiqadi va u
sezuvchi nerv oxirlariga
kuchli ta’sirlantiruvchi xossa namoyon qiladi. Hantal qog‘ozi, asosan, nafas a’zolari kasalliklarida,
stenokardiyada, nevralgiyada, mialgiyada va boshqalarda qo‘llaniladi.
A m m i a k e r i t m a s i
yoki
n a v s h a d i l s p i r t i
ham kuchli ta’-sirlantiruvchi xossaga ega.
Uning bug‘lari hidlanganda yuqori nafas yo‘llari sezuvchi nerv tolalari oxirlarini qo‘zg‘atadi va shu orqali
nafas markazini reflektor ravishda kuchaytiradi.
Ammiak eritmasi asosan, bemorning hushidan