Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги

Изоҳ: Хавфдан ҳолис бўлиш мақсадида илонни ўлдиришга 
ҳаракат қилманг.
2.
Биринчи ѐрдам кўрсатишнинг асосий тамойилларига риоя қилинг. 
3.
Шикастланган жойни совунли сувда эҳтиѐткорлик билан ювиб 
ташланг (бу қисман бўлса ҳам заҳарни ювиб ташлаши мумкин). 
Шикастланган жойни қаттиқ ишқалаш мумкин эмас, чунки заҳар тезроқ 
шимилиши мумкин. 
4.
Жабрланувчига қулай ўрнашиб олишга ѐрдам беринг, ҳамда агар 
имкон бўлса, заҳар сўрилишини секинлаштириш учун, тананинг чақилган 
қисмини юрак сатҳидан пастроқ туширинг. 
5.
Чақилган жойга муз қўйинг. 
6.
Жабрланувчидан ҳамма тақинчоқларини ечишни сў- ранг (айниқса 
узук, билак-узукларни, чунки шишиш пайдо бўлганда улар қон айланиши 
бузилишига олиб келади). Агар керак бўлса жабрланувчига ѐрдам беринг. 
7.
Жабрланувчини тинчлантириш ҳамда унга ҳаракациз ѐтишни 
маслаҳат беринг. 
8.
Лимфа оқимини (қон оқимини эмас) камайтириш мақсадида 
шикастланган оѐқ ѐки қўлга енгил лимфатик боғлов қўйиш керак (агар 
илон оѐқ ѐки қўлни чаққан бўлса). Бунинг учун эластик бинт ѐрдамида 
сиркуляр боғлов қўйиш лозим. 
9.
Жабрланувчининг ҳаѐтий белгиларини пухта кузатиш лозим ва 
керак бўлса, биринчи ѐрдам кўрсатиш керак. Пулс ва нафас олишини тез-
тез текшириш лозим. Зарур бўлиб қолса юрак-ўпка реанимациясини 
ўтказинг. 
10.
Жабрланувчини тиббий муассасага олиб бориш лозим. 
Илон чақиши камдан камдан ҳолларда ўлимга олиб келади. 
Бироқ беморга иложи борича тезроқ шифокор ѐрдамини кўрсатиш 

---

172
керак. Кичик болалар, тана массаси кичик бўлгани учун, уларда хавф 
кучлироқ бўлади. 
Тутқаноқда (шайтонлашда) бириничи ѐрдам кўрсатиш (катталарда) 
Тортишиш кишини чўчитадиган ҳолатда намоѐн бўлса- да, 
жабрланувчига ҳеч қийналмай ѐрдам беришингиз мумкин. 
1-босқич. 
Жабрланувчини эҳтиѐт қилинг. 
•
У йиқилмаслиги учун аста-секин горизонтал ҳолатга келтиринг. 
•
Хотиржамлик билан гапириб уни тинчлантиринг. 
•
Жабрланувчининг атрофида бўлган, унга шикаст етказиши мумкин 
бўлган барча буюмлар ва мебелни бир чеккага олиб қўйинг. 
•
Одамлардан жабрланувчининг атрофида тўпланмасликни илтимос 
қилган ҳолда, тоза ҳаво келишини таъминланг. 
2-
босқич. 
Жабрланувчининг бошини шикастланишдан ҳимоя қилинг. 
•
Жабрланувчини олов, баландлик ва сув билан боғлиқ бўлган хавф-
хатардан эҳтиѐт қилишга ҳаракат қилинг. 
•
Жабрланувчининг боши тагига биронта юмшоқ нарса, масалан, 
тахланган кийим қўйиб, уни шикастланишдан ҳимоя қилинг. 
•
Бўйинбоғини ва бўйиндаги тугмаларини бўшатинг. 
3-
босқич. 
Жабрланувчини тикланиш ҳолатига келтиринг 
•
Жабрланувчининг оғзида сўлак, қон ѐки қусуқ массаси кўп бўлса, 
улар оқиб чиқиб кетиши учун жабрланувчини ѐнбошлатиб ѐтқизинг. 
•
Жабрланувчининг тишлари орасига бирон нарса қўйишга 
уринманг, чунки тилни ѐки лунжни тишлаб олгани билан қаттиқ қон 
кетмайди. 
4-
босқич. 
Тутқаноқдан сўнг: 
•
Жабрланувчи тўла ўзига келмагунича уни тикланиш ҳолатида 
ѐтқизинг. 
•
Тутқаноқ натижасида шикастланган ѐки шикастланма- ганини 
аниқлаш учун иккиламчи кўздан кечиришни ўтказинг. 
•
Жабрланувчини тинчлантиринг ва рағбатлантиришга ҳаракат 
қилинг. 
•
Жабрланувчи буткул ўзига келгунича унинг ѐнида бўлинг. Керак 
бўлса тез ѐрдамни чақиринг. 

---

173
Тутқаноқдан кейин кишини уйқу тортади ва атрофдаги нарсаларни 
яхши англай олмайди. Тутқаноқ одам кўп жойда тутиб қолган бўлса, бемор 
ўзини ноқулай ҳис этиши мумкин. Шунинг учун жабрланувчи тинчланиши 
кераклигини айтиб, одамлардан тўпланмасликни илтимос қилинг.