Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги

12.
АҲОЛИГА РАДИАЦИЯНИНГ ЗАРАРЛИ ТАЪСИРИ ВА 
УНДАН ҲИМОЯЛАНИШ ЙЎЛЛАРИ.
Инсонда радиациявий таъсир турли органлар (асаб тизими, ошқозон 
ичак йўллари)нинг ҳаѐтий функсиялари бузилиши ва ионланган 
нурланишлар 
таъсири 
остидаги 
нурланиш 
касалликларининг 
ривожланишида намоѐн бўлади. 
Радиоактив ифлосланиш алфа, бетта ва гамма ионланган нурланишдан 
келиб чиқади ва авария пайтида қайд этиш қийин бўлган элементлар 
ажралиб чиқиши ва ядро реаксияси ҳосилаларининг бўлиниши 
(радиоактив қурум, чанг, ядро маҳсулоти бўлаклари), шунингдек, турли 
радиоактив материаллар ва жисмлар (масалан, тупроқ) ташкил топишида 
намоѐн бўлади. 
Олдини олиш тадбирлари.
Турар жойингиз яқинида радиацион 
хавфли обектлар мавжудлигини аниқланг ҳамда улар тўғрисида янада 
тўлиқ ва аниқ маълумотларга эга бўлинг. Сизни қизиқтираѐтган радиацион 
хавфли обектдаги авариялар вақтида аҳолини огоҳлантиришнинг усул ва 
воситалари ҳақида фавқулодда вазиятлар бошқармаси ҳамда бўлимларидан 
суриштириб билинг ва тегишли ускуналарнинг созлигига ишонч ҳосил 
қилинг. 
Радиацион авария вақтида сизнинг ҳаракат тартибингиз тўғрисидаги 
кўрсатмаларни ўрганиб чиқинг. 
Авария пайтида қўлланиладиган зарур воситалар захираларини 
(герметиклаш материаллари, ѐд препаратлари, озиқ-овқат, сув ва ҳ. к.) 
тўпланг. 
Радиацион авария тўғрисида огоҳлантириш берилганда қандай 
ҳаракат қилиш лозим?
Кўчада бўлган вақтингизда нафас йўлларингизни 
дастрўмол (шарф) билан муҳофаза қилинг ва бинода беркинишга 
шошилинг. Пана жойга ўтганингиздан сўнг устки ва оѐқ кийимларингизни 
ечиб, пластик пакетга жойланг ва душ қабул қилинг. 
Дераза ва эшикларни ѐпинг. Авария тўғрисида қўшимча маълумотлар 
ва маҳаллий маъмуриятлар топшириқларини олиш учун телевизор ва 
радиоприѐмникларни ишлатиб қўйинг. 
Шамоллатиш туйнуклари ва деразалардаги ѐриқларни герметик зич 
ѐпинг ва зарурат бўлмаса уларга яқинлашманг. Герметик сиғимларда сув 

---

112
захираларини тўпланг. Очиқ қолган маҳсулотларни полиетилен 
плѐнкаларга ўраб музлатгич (шкаф)га жойлаб қўйинг. 
Нафас йўлларингизни муҳофаза қилиш учун респиратор, пахта-докали 
боғлам ѐки филтрлаш хусусиятини ошириш мақсадида сувда намланган 
матолардан тайѐрланган қўлбола муҳофаза воситаларидан фойдаланинг. 
Оммавий ахборот воситаларидан зарур кўрсатмаларни олгач, ѐд 
профилактикасини ўтказинг. Бунда 7 кун мобайнида калий ѐки 
таблеткасидан биттадан (0,125 г) ичиб туринг. 2 ѐшгача бўлган ѐш болалар 
учун эса таблетканинг 1/4 қисми (0,04 г) берилади. Ёдли калий бўлмаган 
тақдирда ѐдли эритмадан фойдаланинг. Бунда катталар учун 1 стакан сувга 
3-5 томчи 5 %ли ѐд эритмаси, болалар учун эса 1-2 томчи аралаштирилади.